Onderwijs in relatie tot P2P/Freemium verdienmodel

Het freemium verdienmodel of ‘gratis instapmodel' is een bedrijfsmodel om verkoop te stimuleren. Het gaat er hier in eerste instantie om een beperkte versie van een product (vaak iets online als software, een krant, een magazine, een boek, een radioprogramma, een filmpje, één of andere service, een spel of iets dergelijks) gratis aan te bieden. Indien een gebruiker de uitgebreidere of volledige versie wilt, de ‘premiumversie’ dus, moet deze betalen (Freemium, 2014) (Kincaid, 2009).

In de term ‘freemium’ worden de Engelstalige woorden ‘free’, ofwel gratis, en ‘premium’, ook wel hoogwaardig, samengevoegd. De term ‘verdienmodel’ slaat dan weer op de specifieke wijze waarop een bedrijf geld verdient.

Bedrijven die steunen op principes van het freemium verdienmodel worden aantrekkelijk doordat deze gratis diensten aanbieden. Het product wordt op steeds grotere schaal verspreid doordat er meer en meer mensen gebruik gaan maken van deze gratis diensten. Het bedrijf verwerft hierdoor steeds meer naamsbekendheid. Wanneer er zeer veel mensen gebruik maken van het product en er ook maar een paar procent bereid is te betalen, kan het bedrijf hier winst mee maken (Freemium, 2014).

Conceptnaam en P2P

In het boek ’De wereld redden - Met peer-to-peer naar een post-kapitalistische samenleving’ beschouwt Michel Bauwens op pagina 59 dit model als erg stimulerend voor de verkoop. Hij raadt kranten en dergelijke dan ook gratis inzage aan, maar voor beperkte duur bijvoorbeeld, één van de vele voorbeelden die hij geeft waaruit blijkt dat hij zich -weliswaar in beperkte mate- achter de principes van dit verdienmodel schaart.

Bauwens deelt de peer-to-peer economie op in vier kwadranten, namelijk netarchisch kapitalisme, global commons, gedistribueerd kapitalisme en lokale veerkracht. Heel wat freemium verdienmodellen situeert hij binnen het kwadrant van het netarchisch kapitalisme. Het is voor de gebruiker mogelijk om gratis van een bepaalde dienst gebruik te maken, de gebruikswaarde van het systeem wordt dan ook bepaald door de gebruikers. Gemaakte winst bij doordat mensen de premiumversie aanschaffen, gaat echter niet naar de gebruikers terug, maar naar een bedrijf. De ruilwaarde wordt aan de gebruikers onttrokken. Wanneer we streven naar een peer-to-peesysteem waarbij ‘global commons' centraal staat, zullen netrarchisch-kapitalistische systemen als het freemium verdienmodel naar de achtergrond verplaatst worden.

Bauwens verkiest het freemium verdienmodel boven een systeem als een betaalmuur. Bij deze laatste kan men niet aan een webpagina zonder een betalende subscriptie. Het paywallsysteem werkt volgens Bauwens isolerend. Mensen gaan dan ook op zoek naar webpagina’s waar ze niet voor moeten betalen en laten pagina’s met een paywall links liggen, iets wat voor media die dit invoeren fataal kan blijken (Bauwens & Lievens, 2013).

Theoretische duiding

Een verdienmodel wordt over het algemeen gezien als een onderdeel van een bedrijfsmodel, waarbij diverse onderdelen van een bedrijf in kaart worden gebracht. Het gaat er bij een verdienmodel om meerwaarde te creëren, die zich over het algemeen in de vorm van geld manifesteert (Het bedrijfsmodel, 2013). Er zijn verschillende manieren waarop organisaties geld kunnen verdienen. Zo kunnen ze onder meer artikelen, services en reclamemogelijkheden aanbieden. In het geval van een freemium verdienmodel gaat een bedrijf gratis een product verspreiden, maar vraagt dit bedrijf geld voor de uitgebreidere versie. (Fasseur, 2009).

Het gaat hier om een verdienmodel van een bedrijf ten aanzien van gebruikers van hun product. Deze verhouding kan beschouwd worden als analoog aan de sociale verhoudingen ten tijde van Marx binnen een systeem van kapitalisme. Het freemiummodel kan gezien worden als het proletariaat dat de kans krijgt aan het product te werken, er gebruik van te maken. Aan de andere kant staat het bedrijf, ten tijde van Marx in handen van de burgerij, dat met de winst gaat lopen. Je krijgt hier een sociale tegenstelling van mensen met (eigenaars van het bedrijf) en zonder middelen (deze laatsten kunnen slechts gebruik maken van het product en betalen er soms zelfs voor). In het geval van een freemium verdienmodel moeten gebruikers echter geen fysieke arbeid leveren. Meerwaarde wordt gecreëerd door gebruik van het product. Hierbij wordt extra kennis aan het product toegevoegd. Dit gebruik wordt niet meer gezien als loonarbeid. Gebruikers verdienen niets aan het feit dat ze waarde en bekendheid geven aan het product (Hoe werkt het kapitalistische systeem? Inleiding tot de politieke economie, 2014) (Meerwaarde, 2014).

Freemium lost een belangrijk probleem van de klassieke kapitalistische markt op. Hier gaat men geen ‘Lemons’ of defecte auto’s kopen, zoals econoom George Akerlof weergeeft in "The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism” (Knollen en citroenen op de Leidse kunstmarkt: over de rol van kwaliteit in de opkomst van de Leidse fijnschilderstijl, 2010). Volgens Akerlof gaan kopers geen onderscheid maken tussen wagens van goede en slechte kwaliteit. Om deze reden zijn mensen slechts bereid een gemiddelde prijs te betalen voor een wagen. Verkopers van goede wagens gaan op die manier geen correcte prijs meer voor hun wagens krijgen en de markt verlaten. Na een tijdje blijven er slechts slechte wagens over. Deze theorie wordt ook wel het ‘lemons problem’ genoemd, een soort marktfalen dus. (The Market for lemons, 2014). Dit eerder genoemde probleem wordt vermeden doordat mensen een - weliswaar beperkte - versie van het product uit kunnen testen. Het al dan niet aanschaffen van de premiumversie, de keuze voor of tegen een upgrade, wordt een bewuste keuze. Premiumgebruikers weten wat ze zich aanschaffen.

Het freemium verdienmodel bevindt zich sinds kort in de top-vijftien meest voorkomende verdienmodellen . Andere verdienmodellen in deze top zijn onder meer modellen voor verhuur, makelaars, abonnementen, enzovoort (Van businessmodel naar verdienmodel naar opbrengstmodel, 2012).

Kritische bedenkingen

Een kritiek vanuit het oogpunt van bedrijven dat regelmatig terugkeert, is het feit dat door in eerste instantie niets aan te rekenen, de prijs van het product daalt in het hoofd van gebruikers.

Voor veel bedrijven is het verder een grote uitdaging te bepalen waar de premium- of betalende versie juist wordt ingevoerd. Zo is het bijvoorbeeld geen goed idee als nieuwswebsite de belangrijkste of meest populaire artikels betalend te maken. Op die manier worden er geen klanten aangetrokken.

Opdat het bedrijf aan inkomen geraakt, moet het voor gebruikers daarnaast echt nodig lijken een upgrade door te voeren. Bij sommige producten staat de gratis versie volledig op zichzelf, hierbij hebben gebruikers vaak geen behoefte aan een upgrade naar een premiumversie.

Op spelletjes die volgens een freemiummodel werken, komt er ook regelmatig kritiek van consumenten uit. Personen die betalen winnen het spel keer op keer en geraken steeds verder. De rijkere laag van de bevolking, of mensen die bereid zijn te betalen voor het spel, kunnen dus met gemak winnen van mensen van een iets lagere stand. Een reden waarom tegenstanders van dit model het ook wel ‘Pay-to-win’ noemen.

Zeven soorten

In de literatuur worden er zeven centrale types van freemium onderscheiden . Deze lijst is niet exhaustief. Nog elke dag kunnen er nieuwe types van freemium verdienmodellen op de markt worden gebracht. Sommige succesvolle bedrijven gebruiken als verdienmodel het freemiummodel in combinatie met een ander model. Ook een eerder hybride aanpak waarbij twee of meer van onderstaande modellen gecombineerd worden, komt steeds meer voor (Murphy, 2011).

1. Klassieke freemium De versie van het premium verdienmodel die het eerst ontstaan is. Het gaat hier om een gratis versie die beperkt wordt in mogelijkheden.

2. Land en breid uit Binnen een bedrijf kunnen er verschillende mensen gebruik maken van de service. Wanneer er echter een vastgelegd aantal gebruikers overschreden wordt, moet het bedrijf betalen.

3. Onbeperkte free trail Geen echte free trail, vaak een vrij slechte versie die gratis is. De verkoper verwacht dat de gebruiker een upgrade gaat uitvoeren die betalend is. Veel gebruikers zien hier het nut niet van in.

4. Freeware 2.0 Gebruikers krijgen gratis een volledig op zichzelf functionerend product. Voor een uitbreiding hiervan of het gebruik van meer functies dan aangeboden in de gratis versie, schaft men een premiumversie aan.

5. Alternatieve productstrategie Lijkt op Freeware 2.0, maar in plaats van dat men een uitbreiding van het product zelf wilt verkopen, probeert men aan cross-selling te doen en andere producten van het bedrijf te verkopen.

6. Ecosysteem Er is sprake van een gratis basisplatform, maar men moet bijbetalen voor bepaalde muziek, apps,…

7. Netwerkeffect Gebruikers en premium, betalende klanten vallen niet volledig samen. De gebruikersinformatie van gebruikers van een gratis product is een nieuw product voor betalende adverteerders.

Voorbeelden

Enkele voorbeelden van producten die werken volgens op de principes van het freemium verdienmodel zijn:

• Regel in ongenummerde lijst

Skype: Hierbij worden de gebruiksfuncties bij de gratis versie ingeperkt. Men kan basisfuncties van Skype gratis gebruiken, zoals het bellen van mensen die ook gebruik maken van Skype op hun pc. Voor een voicemail, het bellen van vaste lijnen of gsmnummers, het doorverbinden van telefoons, de mogelijkheid gesprekken in groep te voeren en dergelijke, moet een gebruiker de premiumversie aanschaffen. Skype steunt op het freemium verdienmodel van freeware 2.0.

• Regel in ongenummerde lijst

Dropbox: Hier krijgt men meer opslagcapaciteit als premiumlid. Dit is dus een soort van klassieke freemium. Om meer mensen met de service bekend te maken, biedt het bedrijf ook meer ruimte wanneer men vrienden uitnodigt een Dropbox aan te maken.

• Regel in ongenummerde lijst

Spotify: Hier wordt de gebruikstijd ingekort, zonder te betalen kan een gebruiker maximaal 20 uur per maand luisteren naar muziek. Na een aantal muziekjes hoort de ’free’-gebruiker steeds reclame. Premium lidmaatschap biedt hier betere geluidskwaliteit, geen reclameonderbrekingen, de mogelijkheid om mobiel te luisteren zónder de shuffle mode en de optie om muziek offline en in het buitenland te beluisteren. Bovendien mogen premiumgebruikers elke betaalde maand onbeperkt muziek luisteren.

• Regel in ongenummerde lijst

Flickr: Een aantal foto’s per maand hierop zetten is gratis, mensen die dit veelvuldig gebruiken moeten ’Pro’, de naam die dit bedrijf geeft aan ’premium’, aanschaffen.

• Regel in ongenummerde lijst

Nog veel andere als Animoto, SurveyMonckey, Evernote, Yahoo, LinkedIn, Badoo, OneDrive, Farmville, Temple Run, Smurfs’ Village, XING, Flickr, Hulu, Yammer, Mail Chimp, AVG, Evernote, Basecamp, vele apps zoals bijvoorbeeld CloudOn, enzovoort steunen op dit verdienmodel.

Externe links

Een filmpje over freemium verdienmodellen vindt u hier: https://www.youtube.com/watch?v=ZOKcedfE_nM

Een bedrijfsmodel beschrijft doelgroep, klantrelatie, aanbod, kanalen, middelen, partners en verdienmodel (waar het freemiummodel een soort van is). Voor meer informatie over bedrijfsmodellen, zie: http://www.hieropgewekt.nl/sites/default/files/Het%20bedrijfsmodel%20-%20handreiking%20voor%20initiatieven%20-%20mei%202013.pdf en http://www.marketingfacts.nl/berichten/20090512_Alex_Osterwalder_Wat_is_een_business_model

Meer informatie over de verschillende kwadranten die Bauwens onderscheidt, vindt u hier: http://blognl.p2pfoundation.net/?p=808.

Meer informatie over de tekst van Akerlof vindt u in de derde alinea van deze tekst: http://www.dbnl.org/tekst/_zev001200101_01/_zev001200101_01_0011.php; Akerlofs volledige tekst verscheen in The Quarterly Journal of Economics van augustus 1970, volume 84, nummer 3.

Voor meer informatie over veel voorkomende verdienmodellen, zie: http://www.indora.nl/van-businessmodel-naar-verdienmodel-naar-opbrengstmodel/ en http://klantgerichtondernemen.blogspot.be/2013/10/nieuwe-businessmodellen-met-oude.html.

Voor meer informatie over verschillende soorten freemiummodellen, zie: http://sixteenventures.com/seven-types-of-freemium.

Referenties

Referentielijst

- Bedrijfsmodel. (2014). Retrieved from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bedrijfsmodel - Freemium. (2014). Retrieved from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Freemium - Freemium. (2014). Retrieved from: http://en.wikipedia.org/wiki/Freemium - Freemium: The first business model of the 21st century. (2009). Retrieved from: https://www.youtube.com/watch?v=ZOKcedfE_nM - Het bedrijfsmodel (2013). Retrieved from: http://www.hieropgewekt.nl/sites/default/files/Het%20bedrijfsmodel%20-%20handreiking%20voor%20initiatieven%20-%20mei%202013.pdf - Hoe werkt het kapitalistisch systeem? Inleiding tot de politieke economie. (2014). Retrieved from: http://www.marxisme.be/n/?page_id=4736 - Klantgericht ondernemen in de 21e eeuw. (2013). Retrieved from: http://klantgerichtondernemen.blogspot.be/2013/10/nieuwe-businessmodellen-met-oude.html - Knollen en citroenen op de Leidse kunstmarkt: over de rol van kwaliteit in de opkomst van de Leidse fijnschilderstijl Ed Romein. (2010). http://www.dbnl.org/tekst/_zev001200101_01/_zev001200101_01_0011.php - Meerwaarde. (2014). Retrieved from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Meerwaarde_(Marx) - Skype. (2012). Retrieved from: http://www.freemium.org/skype/ - Spotify. (2014). Retrieved from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Spotify - The market for lemons. (2014). Retrieved from: http://nl.wikipedia.org/wiki/The_Market_for_Lemons - Van businessmodel naar verdienmodel naar opbrengstmodel. (2012). Retrieved from: http://www.indora.nl/van-businessmodel-naar-verdienmodel-naar-opbrengstmodel/ - Bauwens, M., & Lievens, J. (2013). De wereld redden: Met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, Belgium: Houtekiet. - Fasseur, B. (2009). Alex Osterwalder: Wat is een business model? Retrieved from: http://www.marketingfacts.nl/berichten/20090512_Alex_Osterwalder_Wat_is_een_business_model - Kincaid, J. (2009). Startup School: Wired editor Chris Anderson on freemium business models. Retrieved from: http://techcrunch.com/2009/10/24/startup-school-wired-editor-chris-anderson-on-freemium-business-models/ - Leonov, D. (2012). Why the freemium model doesn’t work. Retrieved from: http://mashable.com/2012/06/05/freemium-model-doesnt-work/ - Leyssens, J. (2013). Wat is de peer to peer economie? Retrieved from: http://www.plan-c.eu/2013/06/14/wat-is-de-peer-to-peer-economie/ - Murphy, L. (2011). There are 7 Types of Freemium and Why That Matters…Retrieved from: http://sixteenventures.com/seven-types-of-freemium - Nelsen, B. (2013).The 'freemium' model: top flaws and potent fixes. Retrieved from: http://www.forbes.com/sites/brettnelson/2013/07/23/the-freemium-model-top-flaws-and-potent-fixes/