Wikijunior:Mens en maatschappij

Geschiedenis

Jagers en boeren (tot 3000 v.C.)

Jagers-verzamelaars en boeren waren twee belangrijke manieren van leven tijdens het Neolithicum. Jagers-verzamelaars leefden van het vangen van wilde dieren en het verzamelen van voedsel uit de natuur, terwijl boeren landbouw bedreven en voedsel verbouwden op akkers. Deze manieren van leven werden steeds afhankelijker van elkaar en leidden tot de opkomst van steden en de eerste beschavingen.

De levenswijze van jagers en verzamelaars

Jagers en verzamelaars waren mensen die leefden van het vangen van wilde dieren en het verzamelen van voedsel uit de natuur. Ze leefden in kleine groepen en hadden een diepgaande kennis van de natuur. Ze hadden vaak een vorm van religie of spirituele praktijk die gebaseerd was op het respecteren van de natuur en haar krachten. Hoewel ze een eenvoudige manier van leven hadden, hadden ze vaak een rijk en gevarieerd sociaal leven en een diepgaande kennis van hun omgeving.

Leg uit waarom jagers-verzamelaars nomaden waren.

Jagers-verzamelaars waren nomaden omdat ze afhankelijk waren van hun omgeving om te overleven en daarom vaak moesten verhuizen om voedsel en andere hulpbronnen te vinden. Ze hadden een diepgaande kennis van de natuur en een flexibele levensstijl die hen in staat stelde om te verhuizen als dat nodig was. Dit betekende dat ze geen vaste plek hadden waar ze woonden en in plaats daarvan van plaats tot plaats trokken om te leven van wat ze uit de natuur konden verkrijgen.

Leg uit dat het ontbreken van schriftelijke bronnen in de prehistorie van belang is voor onze kennis van deze tijd.

Het ontbreken van schriftelijke bronnen in de prehistorie beperkt onze kennis van hoe mensen in het verleden leefden. In plaats daarvan moeten we afgaan op andere bronnen, zoals artefacten en fossielen, om ons inzicht te vergroten. Dit kan betekenen dat onze kennis gebaseerd is op interpretatie en speculatie in plaats van op concrete feiten. Desondanks is het onderzoeken van de prehistorie van groot belang om ons inzicht te vergroten in onze geschiedenis en ons begrip van hoe mensen in het verleden leefden.

Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

Leg veranderingen uit die het gevolg waren van de agrarische revolutie.

Beschrijf hoe de boeren dachten over het leven na de dood.

Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Beschrijf de politieke, economische en sociale veranderingen die het gevolg waren van het ontstaan van stedelijke gemeenschappen.

Grieken en Romeinen (3000 v.C. - 500 n.C)

Burgerschap en wetenschappelijk denken in de Griekse stadstaat

Maak het verschil duidelijk tussen een mythologische en een rationeelwetenschappelijke verklaring van de wereld

Vergelijk de Atheense democratie met de huidige vorm van democratie in Nederland.

De verspreiding van de GrieksRomeinse cultuur en de confrontatie met de Germaanse cultuur

Geef een beschrijving met voorbeelden van de Griekse en Romeinse bouwkunst en beeldhouwkunst.

Geef een beschrijving met voorbeelden van de uitwisseling van de Grieks- Romeinse en de Germaanse cultuur.

Het christendom in het Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst

Beschrijft hoe het christendom ontstond.

Beschrijft de leer van het christendom in hoofdlijnen.

Legt uit hoe het christendom zich in het Romeinse Rijk kon verspreiden.

Monniken en ridders (500 - 1000)

De verspreiding van het christendom in Europa

Geef voorbeelden van de wijze waarop het christendom zich in Europa verspreidde.

Ontstaan en verspreiding van de islam

Beschrijf hoe de islam ontstond.

Beschrijf de leer van de islam in hoofdlijnen.

Beschrijf hoe de islam zich verspreidde.

Hofstelsel en horigheid

Beschrijf de agrarische samenleving aan de hand van het hofstelsel en het verschijnsel horigheid.

De verhouding tussen heer en vazal

Beschrijft het feodale stelsel.

Aardrijkskunde

Burgerschap

Ben je je bewust van jouw rol in je omgeving en in de wereld? Hoe kun je kritisch kijken naar de samenleving nu en in de toekomst?

Leefbaarheid

Muurschildering op flat Hofgeest Oost, Bijlmermeer. - Richardkiwi

Beschrijf de leefbaarheid van je eigen regio of buurt

• Zijn er voldoende voorzieningen? (scholen, winkels, parkeerfaciliteiten, openbare verlichting, groen en openbaar vervoer)
• Hoe is het met de veiligheid gesteld? (inbraak, drugsgebruik, vandalisme en verkeer)
• Hoe is het met het milieu gesteld? (vervuiling, zwerfvuil, bodemverontreiniging, luchtkwaliteit en geluidsoverlast)
• Hoe is de kwaliteit van de openbare ruimte? (straatbeeld/leegstand, parkeren, onderhoud van straten, parken en speeltoestellen)
• Hoe is de sociale omgeving? (buurtcontacten en vormen van burenhulp)
• Wordt er ingegrepen als regels worden overtreden? (snelheidslimiet, overlast op straat)

Vondelpark in Amsterdam - kirkandmimi

Verklaar de leefbaarheid van je eigen regio of buurt

• Wie zorgen er voor de inrichting van de omgeving?
• Wie zorgen er voor de verzorging en het onderhoud van de omgeving?
• Hoe komt het dat er wel of geen overlast is?
• Waardoor zien en helpen buren elkaar juist wel of niet?
• Hoe komt het dat regels al of niet worden overtreden?

Nijmegen (Oranjesingel Centrum) - Roger Veringmeier

Verklaar verschillen in leefbaarheid tussen gebieden binnen je eigen regio.

• Welke verschillen zijn er in leefbaarheid?
• Waar hebben deze verschillen mee te maken?

Geef voorbeelden van maatregelen om problemen van leefbaarheid in je eigen regio op te lossen.

• Welke voorzieningen kunnen de leefbaarheid verbeteren?
• Hoe kan het milieu of de veiligheid worden verbeterd?
• Waar zou meer onderhoud kunnen plaatsvinden?
• Wie kunnen het straatbeeld verbeteren?
• Hoe kan het contact tussen buren worden vergroot?

Multiculturele samenleving

Beschrijft de spreiding van verschillende bevolkingsgroepen in Nederland.

Verklaar de spreiding van verschillende bevolkingsgroepen in Nederland.

Geef een verklaring voor de verspreiding van verschillende bevolkingsgroepen over Nederland.

Beschrijf de verdeling van de diverse bevolkingsgroepen over de grote steden (segregatie).

Wereldburgerschap

Beschrijf de vormen van internationale samenwerking.

Laat zien dat je in het dagelijks leven gebruik maakt van spullen uit alle delen van de wereld.

Beschrijf een mondiale kwestie en verklaart de rol van internationale organisaties daarin.

Laat zien dat jij verbonden bent met de mondiale samenleving.

Waardeer mondiale kwesties vanuit verschillende dimensies (sociaaleconomisch, cultureel, natuur, politiek)

Beschrijf jouw beeld van de wereld met jouw rol daarin.

Duurzaamheid

Ecologische voetafdruk/draagkracht en natuur

Beschrijf je ecologische voetafdruk.

Beschrijft een ecosysteem en geef een voorbeeld van een ecosysteem.

Verklaar je ecologische voetafdruk.

Beschrijf een ecosysteem en geeft voorbeelden van een ecosysteem op verschillende schaalniveaus.

Beschrijf jouw eigen milieugebruiksruimte en je vergelijk deze met anderen.

Beschrijf ecosystemen op verschillende schaalniveaus en je geef voorbeelden van gebieden waar de draagkracht van het natuurlijk milieu is overschreden.

Natuurlijke hulpbronnen

Herken natuurlijke hulpbronnen (water, voedsel en energie) en beschrijf maatregelen voor duurzaam gebruik.

Beschrijf het huidige gebruik van natuurlijke hulpbronnen (water, voedsel en energie) op aarde en draag duurzame oplossingen voor de toekomst aan.

Broeikaseffect

Je beschrijft het broeikaseffect.

Beschrijf de gevolgen van het broeikaseffect door de mens en voor de mens.

Beschrijf de werking en gevolgen van het menselijk broeikaseffect voor verschillende gebieden.

Bevolking en ruimte

Bevolkingskenmerken

Beschrijft en verklaar het verloop van het model van demografische transitie in een land in fasen.

Beschrijft en verklaar spreiding van de bevolking op aarde.

Beschrijft en verklaar de groei van de wereldbevolking per macro-regio.

Migratie

Beschrijft en verklaar verschillende migratiestromen tussen gebieden.

Ruimtelijke ontwikkeling

Beschrijf verschillend ruimtegebruik in een gebied.

Verklaar conflicterend ruimtegebruik vanuit verschillende dimensies.

Benoem verschillende soorten Nederlandse steden (historisch, nieuwe steden, vinex) en vergelijkt de opbouw.

Beschrijf en waardeer tegenstellingen tussen ruimtegebruikers.

• In welke gebieden in Nederland wonen veel mensen bij elkaar?
• Welke gebieden in Nederland zijn juist minder dicht bevolkt?
• Wat maakt bepaalde gebieden aantrekkelijk qua ligging?
• Waarom wonen veel mensen graag dichtbij natuur of groen?
• Welke steden zijn al heel oud en welke bestaan nog relatief kort?
• Welke gebeurtenissen in het verleden hebben ervoor gezorgd dat mensen zich vestigden?
• Wat is het 'model' van de stad?

Onderscheid de opbouw van de verschillende wijken in een Nederlandse stad.

• Welke soorten wijken zijn er in de Nederlandse steden en dorpen?
• Wanneer zijn deze wijken gebouwd en hoe snel is dit gegaan?
• Hoe zien deze wijken er precies uit? (parkeerruimte, fietspaden, groen, bruggen, dijken, enz.)
• Welke vormen hebben de straten wegen en hoe zijn ze met elkaar verbonden?
• Ligt de wijk dicht of juist niet dicht bij een stad of stadskern?
• Wat is het 'model' van de wijk?

Beschrijf en verklaar processen van ruimtelijke ontwikkeling in Nederland.

Onderscheidt de opbouw van de verschillende woningtypen in een Nederlandse stad.

Globalisering

Transport en vervoer

Beschrijf de gevolgen van de ontwikkelingen in de transporttechnologie op het wereldhandelssysteem.

Global shift

Beschrijft de verschuiving van het economisch zwaartepunt op wereldschaal na 1950.

Middelen van bestaan

Licht de gevolgen van de veranderende internationale arbeidsverdeling voor verschillende gebieden toe.

Arm en rijk

Ontwikkelingsgebieden

Beschrijft en verklaar verschillen tussen ontwikkelingsgebieden.

Beschrijft en verklaar de handelsrelaties tussen centrum, semi-periferie en periferie.

Beschrijf het Nederlandse ontwikkelingsbeleid en andere vormen van hulp.

Eigen regio/Nederland

Verklaar de verschillen tussen welvaart en welzijn in de eigen regio.

Grenzen en identiteit

Tegenwoordig zien we in veel gebieden op de wereld culturele diversiteit. Ook in je eigen omgeving zie je dit terug. Gebieden op aarde kunnen voor mensen op verschilende manieren van waarde zijn. Daarbij spelen natuurlijke en kunstmatige grenzen een grote rol.

Cultuur

Je beschrijft de spreiding van de grote cultuurgebieden op de wereld.

Je verklaart de spreiding van cultuurgebieden op de wereld.

Je beschrijft de voornaamste cultuurgebieden op de wereld aan de hand van criteria.

Je hebt een mening over de voornaamste cultuurgebieden op de wereld.

Je geeft een voorbeeld van regionale identiteit.

Je geeft een voorbeeld van regionale identiteit, waaronder in de eigen omgeving.

Je benoemt criteria voor regionale identiteit.

Je creeërt een regionale identiteit voor een zelfgekozen gebied.

Grenzen

Je beschrijft verschillende soorten natuurlijke en niet-natuurlijke grenzen.

Je beschrijft veranderingen van grenzen.

Je beschrijft en verklaart veranderingen van grenzen.

Je beschrijft en verklaart de veranderingen van grenzen vanuit verschillende dimensies

Europa

Beschrijft en waardeer Europa en de Europese Unie.

Je beschrijft verschillen en overeenkomsten tussen EU-landen.

Je beschrijft de betekenis van de EU voor de inwoners van Europa.

Je beschrijft en waardeert Europa en de Europese Unie.

Je waardeert en voorspelt de rol van de Europese Unie in de wereld

Systeem aarde

Op aarde vinden allerlei chemische en mechanische veranderingen plaats. Materialen/stoffen veranderen onder invloed van wind, water, warmte en kou. Ook onderscheiden we verschillende kringlopen. Dez kringlopen worden aangedreven door de zon maar ook door processen die in het binnenste van de aarde plaatsvinden.

Ruimte

Je weet dat de aarde één van de planeten in ons zonnestelsel is.

Je kent de unieke eigenschappen van de aarde.

Je beschrijft de positie van de aarde in het zonnestelsel.

Je beschrijft de positie van de aarde in het zonnestelsel en universum.

Je weet de gevolgen zijn van de draaiing van de aarde om de zon en zijn eigen as.

Je kent de gevolgen van de scheve stand van de aardas.

Je kent de variabelen (Milankovich) die van invloed zijn op de zonne- instraling en de gevolgen hiervan.

Endogene processen

Je beschrijft vulkanisme en aardbevingen als endogene processen.

Je beschrijft vulkanisme en aardbevingen als endogene processen en je beschrijft plaattektoniek als oorzaak.

Je beschrijft en verklaart de relaties tussen endogene processen, plaattektoniek, vulkanisme en aardbevingen.

Je beschrijft het reliëf op aarde en de verdeling tussen land en water op aarde in hoofdlijnen.

Je beschrijft en verklaart de landschapsvormende werking van endogene krachten.

Exogene processen

Je beschrijft verwering, erosie en sedimentatie als exogene processen.

Je relateert de werking van exogene processen verwering, erosie, transport en sedimentatie beschrijven en aan landschapsvormen

Klimaat

Je beschrijft en verklaart de spreiding van klimaatgebieden op aarde in hoofdlijnen.

Je beschrijft en verklaart de spreiding van klimaatgebieden en landschapszones op aarde in hoofdlijnen.

Je beschrijft en verklaart de spreiding van hoofdklimaten op aarde in hoofdlijnen.

Je kan het Nederlandse klimaat verklaren.

Je kan de verschillende klimaatfactoren beschrijven.

Je kan de verschillende klimaatfactoren toepassen in een gebied.

Je kan de verschillende klimaatfactoren toepassen in een gebied.

Je beschrijft recente klimaatverandering als gevolg van menselijke activiteiten.

7.4.3. Je ziet recente klimaatverandering als onderdeel van een kringloop

Weer

Je onderzoekt de rol van het weer in het dagelijks leven.

Je beschrijft verbanden tussen activiteiten van de mens en het weer

Relaties tussen endogene en exogene processen

Je herkent de gevolgen van kringlopen van water en lucht in het dagelijks leven.

Je benoemt de kringlopen van water en lucht als proces.

Je herkent en beschrijft processen uit kringlopen in systeem aarde van lucht en water het dagelijkse leven.

Je herkent en beschijft processen uit kringlopen in systeem aarde van lucht, water en gesteente in het dagelijkse leven.

Je beschrijft en verklaart reliëf- en landschapsvorming als gevolg van endogene en exogene oorzaken.

Je beschrijft en verklaart reliëfvormen als gevolg van endogene en exogene oorzaken.

Je beschrijft en verklaart reliëfvormen als gevolg van endogene en exogene oorzaken.

Je beschrijft de geschiedenis van de aarde in grote lijnen.

Je beschrijft de geschiedenis van de aarde aan de hand van verschillende geologische tijdvakken.

Je beschrijft de geschiedenis van de aarde als een interactief systeem.

Landschappen (en menselijke activiteit)

Landschapzones en natuurrampen zijn aan natuurwetten. Door onderzoek kunnen we beter begrijpen hoe het landschap gevormd wordt en waarom in bepaalde gebieden natuurrampen plaatsvinden. De mens brengt ook veranderingen in de biosfeer die gevolgen hebben voor de bewoning en leefbaarheid van een gebied.

Landschapzones

Je beschrijft en verklaart gevolgen van de winning van grondstoffen en energiebronnen door de mens in het landschap.

Je beschrijft en verklaart gevolgen van de winning van grondstoffen en energiebronnen in het landschap door de mens in het landschap.

Je kan het belang van het geologische verleden (vorming grondstoffen en fossielen) voor de huidige samenleving verklaren.

Je kan het belang van het geologische verleden (vorming grondstoffen en fossielen) voor de huidige samenleving verklaren.

Je beschrijft landschappen in de eigen omgeving en je herkent landschapzones op wereldschaal.

Je beschrijft landschappen in de eigen omgeving en je beschrijft landschapzones op wereldschaal.

Je beschrijft het ontstaan van landschappen in Nederland in hoofdlijnen aan de hand van natuurlijke en cultuurhistorische opbouw en je beschrijft criteria voor landschapszones op wereldschaal.

Natuurrampen

Je beschrijft en verklaart oorzaken en gevolgen van natuurrampen.

Je beschrijft en verklaart oorzaken en gevolgen van natuurrampen en je voorspelt gevolgen van verschillende natuurrampen.

Je benoemt verschillende natuurrampen zoals aardbevingen of orkanen en je beschrijft de gevolgen voor bewoners.

Je benoemt verschillende natuurrampen zoals aardbevingen of orkanen en je beschrijft de gevolgen voor bewoners.

Je benoemt risico's van natuurrampen in verschillende gebieden voor bewoners en je bedenkt oplossingen om risico's te verkleinen.

Water

Water op aarde komt in verschillende vormen voor. Het speelt een belangrijke rol in kringlopen. Bovenal is het essentieel voor het leven op aarde.

Waterkringloop

Je beschrijft de kringloop van het water.

Je beschrijft en verklaart de werking van de waterkringloop.

Je beschrijft en verklaart de verschillende fasen van de waterkringloop.

Je beschrijft en verklaart de verschillende fasen van de waterkringloop

Waterproblematiek: te veel, te weinig, te vies

Je beschrijft een watervraagstuk (teveel, te weinig, te slechte kwaliteit) in een gebied.

Je beschrijft een watervraagstuk (teveel, te weinig, te slechte kwaliteit) in een gebied.

Je analyseert en waardeert watervraagstukken (teveel, te weinig, te slechte kwaliteit) op verschillende ruimtelijke schalen.

Waterbeleid

Je beschrijft en waardeert bijzondere Nederlandse waterwerken.

Je beschrijft en waardeert de diversiteit van de Nederlandse watersector.

Je beschrijft de gevolgen van het menselijk ingrijpen in de Nederlandse watersituatie en oplossingen.

Je beschrijft voorbeelden van duurzaam watergebruik.

Je beschrijft en verklaart voordelen van duurzaam watergebruik.

Je beschrijft en waardeert maatregelen voor duurzaam watergebruik.

Je draagt oplossingen aan om duurzaam watergebruik te bevorderen.

Topografie en begrippen

s-Hertogenbosch, Afsluitdijk, Alkmaar, Almelo, Almere, Alphen a.d. Rijn, Ameland, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Amsterdam-Rijnkanaal, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Bergen op Zoom, Biesbos, Breda, Delft, Delfzijl, Den Haag, Den Helder, Deventer, Doetinchem, Dordrecht, Drachten, Drenthe, Eindhoven, Emmeloord, Emmen, Enkhuizen, Enschede, Flevoland, Fryslân (Friesland), Gelderland, Gouda, Groningen (prov.), Groningen (stad), Haarlem, Haarlemmermeer, Heerenveen, Heerlen, Helmond, Hengelo, Hilversum, Hoogeveen, Ijssel, Ijsselmeer, Kampen, Leeuwarden, Leiden, Lek, Lelystad, Limburg, Maas, Maastricht, Markermeer, Meppel, Middelburg, Neder-Rijn, Nieuwe Waterweg, Nijmegen, Noord-Brabant, Noord-Holland, Noordzeekanaal, Oosterschelde, Oss, Overijssel, Purmerend, Randstad, Rijnmond, Roermond, Roosendaal, Rotterdam, Schiermonnikoog, Schiphol, Sneek, Terneuzen, Terschelling, Texel, Tilburg, Twente, Utrecht (prov.), Utrecht (stad), Vaalserberg, Veendam, Veluwe, Venlo, Vlieland, Vlissingen, Waal, Waddenzee, Wageningen, Westerschelde, Zaandam, Zeeland, Zeeuws-Vlaanderen, Zoetermeer, Zuid-Holland, Zutphen, Zwolle Albanië, Alpen, Antwerpen, Ardennen, Athene, Barcelona, België, Belgrado, Berlijn, Bern, Boekarest, Bordeaux, Bosnië-Hercegovina, Bratislava, Brussel, Budapest, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Donau, Dublin, Duitsland, Engeland, Estland, Finland, Frankrijk, Genève, Glasgow, Griekenland, Hamburg, Helsinki, Het Kanaal, Hongarije, Ierland, Ijsland, Istanbul, Italië, Kaspische Zee, Kaukasus, Keulen, Kopenhagen, Kroatië, Letland, Lissabon, Litouwen, Liverpool, Londen, Luxemburg (land), Luxemburg (stad), Lyon, Madrid, Malta, Marseille, Middellandse Zee, Milaan, Moskou, München, Nederland, Noordzee, Noorwegen, Oekraïne, Oostenrijk, Oostzee, Oslo, Parijs, Po, Polen, Portugal, Praag, Pyreneeën, Rhône, Rijn, Roemenië, Rome, Ruhrgebied, Rusland, Scandinavië, Schelde, Schotland, Seine, Servië, Sicilië, Sint Petersburg, Slovenië, Slowakije, Spanje, Stockholm, Straat van Gibraltar, Theems, Tsjechië, Ural (Oeral), Verenigd Koninkrijk, Vlaanderen, Volga (Wolga), Wallonië, Warschau, Wenen, Zwarte Zee, Zweden, Zwitserland Afghanistan, Afrika

Africa-continent-outline

Alaska, Amazone, Amerika, Andes, Ankara, Antarctica, Argentinië, Atlantische Oceaan, Australië, Azië, Bagdad, Bangkok, Bangladesh, Beijing (Peking), Brasilia, Brazilië, Buenos Aires, Cairo, Californië, Canada, Caribische Zee, Casablanca, Chang Jiang (Jangtsekiang), Chicago, Chili, China, Colombia, Curaçao, Delhi, Egypte, Ethiopië, Europa, Filipijnen, Ganges, Groenland, Grote (of Stille) Oceaan, Hawaii, Himalaya, India, Indische Oceaan, Indonesië, Irak, Iran, Israël, Jakarta, Japan, Java, Jeruzalem, Kaapstad, Kolkata (Calcutta), Kongo (Dem. Rep.), Lagos,Los Angeles, Marokko, Mekka, Mexico, Mexico-Stad, Midden-Oosten, Mississippi, Molukken, Montréal, Mumbai (Bombay), Nederlandse Antillen, New York, Nieuw-Zeeland, Nigeria, Nijl, Noordelijke Ijszee, Pakistan, Panamakanaal, Paramaribo, Perzische Golf, Rio de Janeiro, Rocky Mountains, Rode Zee, Sahara, Santiago, Saudi-Arabië, Seoul, Shanghai, Siberië, Singapore, Sudan (Noord- en Zuid- Sudan), Suezkanaal, Suriname, Sydney, Taiwan, Teheran, Thailand, Tokyo, Turkije, Venezuela, Verenigde Staten, Vietnam, Washington, Xianggang (Hongkong), Zuid-Afrika (rep.), Zuid-Korea Weer, Weerelementen, temperatuur, neerslag, luchtdruk, wind, bewolking, Temperatuur, thermometer, schaal van Celsius, UV-straling, Neerslag, luchtvochtigheid, droge en natte lucht, Kringloop van het water, verdampen/condenseren, smelten/bevriezen, infilteren/afstromen, Ontstaan van neerslag, stuwingsneerslag, loefzijde, lijzijde/regenschaduw, frontale neerslag, stijgingsneerslag, neerslagverdeling, neerslagintensiteit, piekafvoer, Luchtdruk en wind, hoge druk, lage druk, barometer, isobaren, windkracht, windrichting, windsnelheid, landwind, zeewind, drukgordels, windsystemen, weer- en klimaatfactoren, breedteligging, zoninvalshoek en seizoenen, hoogteligging t.o.v. zeeniveau, afstand tot zee/oceaan en gesteldheid van het oppervlak (land/water), aanvoer van warmte en koe van elders door wind en water, Klimaat, Klimaatgrafiek, Waterbalans, Verdroging, Verwoestijning, Irrigatie, Drainage, Vegetatiezones, tropisch regenwoud, steppe, woestijn, altijdgroene mediterrane plantengroei, gemengd bos (loof- en naaldbomen), naaldbos (taiga), hooggebergtevegetatie Weer, Weerelementen, temperatuur, neerslag, luchtdruk, wind, bewolking, Temperatuur, thermometer, schaal van Celsius, zonnekracht, UV-straling, Neerslag, luchtvochtigheid, droge en natte lucht, Kringloop van het water, verdampen/condenseren, smelten/bevriezen, infilteren/afstromen, Ontstaan van neerslag, stuwingsneerslag, loefzijde, lijzijde/regenschaduw, frontale neerslag, stijgingsneerslag, neerslagverdeling, neerslagintensiteit, piekafvoer, nuttige neerslag, Luchtdruk en wind, hoge druk/maximum, lage druk/minimum/depressie, barometer, isobaren, windkracht, windrichting, windsnelheid, landwind/aflandige wind, zeewind/aanlandige wind, drukgordels, windsystemen, wet van Buys Ballot, Bewolking, bewolkingsgraad, , weer- en klimaatfactoren, breedteligging, zoninvalshoek en seizoenen, hoogteligging t.o.v. zeeniveau, afstand tot zee/oceaan en gesteldheid van het oppervlak (land/water), aanvoer van warmte en koe van elders door wind en water, Klimaat, Klimaten, tropische regenklimaten, tropisch regenwoudklimaat, savanneklimaat, droge klimaten, steppeklimaat, woestijnklimaat, (gematigde) zeeklimaten, warm met droge zomer: mediterraan klimaat (Middellandse Zeeklimaat), met neerslag in alle jaargetijden, (gematigde) landklimaten, met neerslag in alle jaargetijden, met droge winter, sneeuw- en ijsklimaten, toendraklimaat, met eeuwige sneeuw/ijst: pool- en hooggebergteklimaat, Klimaatgrafiek, Waterbalans, Verdroging, Verwoestijning, Irrigatie, Drainage, Vegetatiezones, tropisch regenwoud, savanne, steppe, woestijn, altijdgroene mediterrane plantengroei, gemengd bos (loof- en naaldbomen), naaldbos (taiga), hooggebergtevegetatie, Zeespiegelstijging, Natuurlijk broeikaseffect, Versterkt broeikaseffect, broeikasgassen, kooldioxide/CO2, methaan, waterdamp, Landbouw en visserij, Voedselgewassen, Handelsgewassen, Intensieve en extensieve landbouw, Voedselpiramide, duurzaamheid, ecologische voetafdruk, duurzaam consumeren, duurzaam produceren, hergebruik/recyclen, klimaatverdrag Spanje, Almeria, La Coruna, Zaragoza, Ebro, Duero (Douro), Tajo (Taag), Guadalquivir, Sierra Nevada, Cantabrisch gebergte, Kastiliaans Scheidingsgebergte, Spaanse Hoogvlakte V.S., New orleans, Golf van Mexico, Colorado, Rio Grande, Great Salt Lake, Appalachen, Kustgebergte, Great Basin (Grote Bekken), Great Plains (Prairiën) Nederland. Lobith, Haringvliet, Rijnmond, Oosterscheldekering, Haringvlietdam, Broouwersdam, Oostelijk Flevoland, Zuidelijk Flevoland Kringloop van het water, verdampen/condenseren, smelten/bevriezen, infiltreren/afstromen, regenwater, smeltwater, grondwater, oppervlaktewater, brak water, drinkwater, Korte waterkringloop, Lange waterkringloop, Grondwater, waterput, bron, oase, stroomgebied, bovenloop, middenloop, benedenloop, waterscheiding, riviermonding, delta, Piekafvoer, Reliëf, hoogteligging, N.A.P., Grondsoorten, doorlaatbaarheid, filterende werking, Sedimentatie, Bodemerosie, Verdroging, Verzilting/ontzilting, vervuiling, rivierenlandschap, uiterwaard, zomerdijk, winterdijk, Waterbeheer, polder, boezem, spaarbekken, stuw/stuwdam, sluis, bemalen, draineren, kribben, nevengeul, dijkverhoging, dijkverlegging, uiterwaardafgraving, Rijkswaterstaat, Waterschap, Waterkwaliteit, Waterkantiteit, Drinkwaterwinning, waterwingebied, zoetwaterzak, irrigatie, Waterproblematiek, versterkt broeikaseffect, ontbossing, grijs water, Kust en kustverdediging, getijden, zeewering, rivierdelta, Deltawerken Kringloop van het water, verdampen/condenseren, smelten/bevriezen, infiltreren/afstromen, regenwater, smeltwater, grondwater, oppervlaktewater, brak water, drinkwater, Korte waterkringloop, Lange waterkringloop, Grondwater, aquifer, fossiel water, waterput, bron, oase, stroomgebied, bovenloop, middenloop, benedenloop, waterscheiding, riviermonding, delta, Stroomstelsel, debiet, regiem, Soorten rivieren, regenrivier, gletsjerrivier, gemengde rivier, wadi, Piekafvoer, Reliëf, hoogteligging, N.A.P., Grondsoorten, doorlaatbaarheid, filterende werking, Sedimentatie, Bodemerosie, Modderstromen, Verdroging, Verzilting/ontzilting, vervuiling, rivierenlandschap, oeverwal, komgrond, uiterwaard, zomerdijk, winterdijk, Waterbeheer, polder, boezem, overloop, spaarbekken, stuw/stuwdam, sluis, bemalen, draineren, kribben, nevengeul, dijkverhoging, dijkverlegging, uiterwaardafgraving, Rijkswaterstaat, Waterschap, Waterkwaliteit, Waterkantiteit, Drinkwaterwinning, waterwingebied, zoetwaterzak, irrigatie, Industrieel watergebruik, koelwater, proceswater, Waterproblematiek, versterkt broeikaseffect, ontbossing, grijs water, Kust en kustverdediging, getijden, zeewering, rivierdelta, Deltawerken Midden-Oosten, Dode Zee, Eufraat, Tigris, Jordaan, Syrië, Jordanië, Libanon, Westelijke Jordaanoever, Gaza, Koeweit Midden-Oosten, Dode Zee, Eufraat, Tigris, Jordaan, Syrië, Jordanië, Libanon, Westelijke Jordaanoever, Gaza, Koeweit, China, Huang He (Huangho), Drie-Klovendam, Grote Kanaal, Xi-Jiang, Himalaya, Hoogland van Tibet, Rode Bekken, Lössplateau Bevolkingsontwikkeling, natuurlijke bevolkingsgroei, sociale bevolkingsgroei, vergrijzing, ontgroening, transitiemodel, één-kind politiek, Natuurlijke bevolkingsgroei, geboortecijfer/geboorteoverschot, sterftecijfer/sterfteoverschot, Sociale bevolkingsgroei, migratie, immigratie, emigratie, remigratie, gezinshereniging, Migratiemotieven, aantrekkingsfactoren, afstotingsfactoren, Sociale verhoudingen, segregatie, sociale ongelijkheid, integratie, Bevolkingsopbouw, bevolkingspiramide/leeftijdsdiagram, Ruimte, ruimtegebruik, voorzieningen, bevolkingsdichtheid, bevolkingspreiding, bebouwingsdichtheid, Verstedelijking, urbanisatie, suburbanisatie, Stedelijke geleding, stratenpatronen, historische stadskern, Verkeer, infrastructuur, congestie, mobiliteit, forensisme, bereikbaarheid, Ruimtelijke kwaliteit, veiligheid, onderhoud, sociale controle/contacten, participatie, leefbaarheid, Voorzieningen, verzorgingsgebied, Ruimtelijke Ordening, bestemmingsplan Nederland, Groene Hart, Bandstad Twente, Brabantstad, Stedelijk gebied Arnhem-Nijmegen, Zuid-Limburg Bevolkingsontwikkeling, natuurlijke bevolkingsgroei, sociale bevolkingsgroei, vergrijzing, ontgroening, levensverwachting, transitiemodel, één-kind politiek, Natuurlijke bevolkingsgroei, geboortecijfer/geboorteoverschot, sterftecijfer/sterfteoverschot, Sociale bevolkingsgroei, migratie, immigratie, emigratie, remigratie, gezinshereniging, Migratiemotieven, aantrekkingsfactoren, afstotingsfactoren, seizoensmigratie, gastarbeid, braindrain, hukou, Sociale verhoudingen, segregatie, sociale ongelijkheid, integratie, Bevolkingsopbouw, bevolkingspiramide/leeftijdsdiagram, Ruimte, ruimtegebruik, voorzieningen, bevolkingsdichtheid, bevolkingspreiding, bebouwingsdichtheid, Verstedelijking, urbanisatie, suburbanisatie, agglomeratievorming, hutongs, Stedelijke geleding, stratenpatronen, historische stadskern, concentrisch groeimodel, meerkernen groeimodel, sector groeimodel, agglomeratie, stedelijke zone, Verkeer, infrastructuur, congestie, mobiliteit, forensisme, bereikbaarheid, Ruimtelijke kwaliteit, veiligheid, onderhoud, sociale controle/contacten, participatie, leefbaarheid, Voorzieningen, verzorgingsgebied, drempelwaarde, reikwijdte, Ruimtelijke Ordening, bestemmingsplan, inspraak Nederland, Groene Hart, Bandstad Twente, Brabantstad, Stedelijk gebied Arnhem-Nijmegen, Zuid-Limburg, Duitsland, Düsseldorf, Duisburg, Essen, Dortmund, Leipzig, Dresden, Frankfurt, Stuttgart China, Tianjin, Shenyang, Chongqing, Guangzhou (Kanton), Harbin, Wuhan, Xi’an Tropische orkaan/hurricane, Wervelwind/tornado, Tropische lage drukgordel, Passaatwind, Hazard management, Risicoperceptie Golf van Mexico, Appalachen, Atlantische Kustvlakte, Centraal Laagland, New Orleans, Cuba, Florida Waterbouwkundige projecten, Zuidoost-Anatoliëproject, Aswandamproject, Waterconflict, Irrigatie, Beregening, Oppervlakte-irrigatie, Druppelirrigatie, Kanaal, Stuwdam, Stuwmeer Eufraat, Tigris, Syrië, Uganda, Aswandam, Atatürk-stuwmeer Metropolitane gebieden, Megasteden, Arbeidsmigratie, Concessiegebieden, Gated communities (beveiligde wijken), Eénpartijstelsel Guangzhou (Kanton), Shenzen, Foshan, Aomen (Macau), Chongqing, Xi-Jiang, Chang-Jiang, Suzhou, Hangzhou

Economie

Wortelen en andere groenten te koop bij Ballard Sunday Farmers Market

In de economie houd men zich bezig met de keuzes en het gedrag van mensen, bedrijven en overheden. Wat wordt er geconsumereerd en geproduceerd? Hoe is het met de werkgelegenheid gesteld en welke keuzes worden er gemaakt over de verdeling en besteding van belastinggeld?

Links

• https://leerplaninbeeld.slo.nl/vmbo_onderbouw/
• https://slo.nl/@6498/leerdoelenkaart-22/