Schilderen/Verf

Hoe kies je de verf?

Hoe kies je de verf? Dat is een kwestie van voorkeur en van uitproberen. De meest gebruikte types verf zijn olieverf en acrylverf (beiden te gebruiken op doek of paneel), en aquarel (alleen te gebruiken op papier).

Het eindresultaat van een schilderij met olieverf of acryl hoeft niet zoveel te verschillen. Een aquarel heeft echter wel een heel andere uitstraling, omdat het wit van het papier een grote rol speelt.

Het essentiële verschil tussen olieverf en acrylverf is het medium waarin de pigmenten (kleurstoffen) zijn opgelost. Bij olieverf is dat uiteraard olie. Bij acrylverf is het een dispersie (mengsel) van acrylhars. Aquarel wordt vaak verkocht in napjes, zonder vloeibaar oplosmiddel.

Hieronder drie voorbeelden van een tamelijk modern vrouwenportret met deze drie verftypes.

	Olieverf	Acryl	Aquarel
	Olieverf heeft vaak een wat zachter karakter en de kleuren zijn natuurlijker dan bij acryl. Acryl leent zich makkelijker voor een illustratieve vorm van schilderen. In aquarel speelt het toeval een grote rol, althans bij het schilderen op nat papier. De verf vloeit spontaan uit

Combinaties van verfsoorten

Het is mogelijk om met olieverf over een ondergrond van acrylverf heen te schilderen, maar andersom is dat niet mogelijk; natte acrylverf hecht zich niet aan een laag olieverf. Over een aquarel kan met alle andere types verf heen geschilderd worden, maar het ligt niet voor de hand om dat te willen doen. Misschien om zacht een voortekening met aquarel te maken, die later verdwijnt onder de andere lagen verf.

Mengen van olieverf of acryl van van verschillende merken gaat over het algemeen wel goed. Het mengen van olieverf met acryl is echter niet mogelijk, doordat de oplosmiddelen (olie en water) elkaar afstoten.

Verschil tussen olieverf, acrylverf en aquarel

Hieronder een tabel met eigenschappen van olieverf, acrylverf en aquarelverf om te helpen bij de eerste keuze. Koop in elk geval niet te veel in het begin, en begin met een beperkt kleurenpalet van bijvoorbeeld 3 kleuren (rood, geel en blauw) en een tube wit (voor aquarel is wit niet nodig). Laat je door winkeliers geen sets met tubes in de maag splitsen, maar laat je wel adviseren over de 3 te kiezen primaire kleuren.

Eigenschap	Olieverf	Acryl	Aquarel
In welke vorm te koop?	Tube, van 15 ml, 40 ml. De courante kleuren tot 150 ml tube	Tube ca. 150 ml. Flacons 0,5 tot 1 liter	Tube 5 of 10 ml, napjes
Oplosmiddel	Terpentijn	Water	Water
Gezondheid	Terpentijn is ongezond bij veel inademen	Geen gezondheidseffecten	Geen gezondheidseffecten
Geur	Terpentijn ruikt sterk, sommigen houden ervan	Geen overheersende geur	Geen geur
Werkhouding	Staand of zittend bij ezel, op tafel ook mogelijk	Staand of zittend bij ezel, op tafel ook mogelijk	Zittend bij een tafel
Type kwasten	Kwasten met lange stelen	Kwasten met lange stelen	Kwasten met korte steel
Aantal kwasten dat je nodig hebt	Veel kwasten, omdat schoonmaken veel tijd kost	Minder kwasten, omdat schoonmaken weinig tijd kost	Max. ca. 3 kwasten. Goede zijn zeer duur
Schoonmaken van kwasten	Veel werk, uitspoelen in terpentine, daarna met warm water en zeep	Weinig werk, warm water al dan niet met zeep. Er bestaat een risico op voorgoed beschadigde kwasten als ze niet snel genoeg zijn schoongemaakt. (Kwasten met opgedroogde acrylverf zijn soms weer schoon te krijgen. Door gedroogde acrylverf te weken in spiritus wordt deze zacht en kleverig)	Uitspoelen in water
Droogtijd	Lang	Kort	Kort
Resultaat na opdrogen	Droogt met dezelfde kleur en consistentie op.	Wordt iets donkerder na het drogen, waardoor het moeilijk is later precies dezelfde kleur te mengen. Dikke klodders schrompelen in.	Pigment trekt naar de randen bij erg natte verf zodat er een randje ontstaat en er in het midden van de vlek minder kleur overblijft
Resultaat na opdrogen (2)	Bij vette verf glanzend resultaat. Kan met vernis mat worden gemaakt.	Dof resultaat, kan alleen met vernis glanzend worden gemaakt.	Dof, droogt soms vlokkend op, met een onregelmatig uiterlijk.
Bewaren	Optioneel inlijsten	Optioneel inlijsten	Achter glas of in map bewaren
Herstellen van fouten	Overschilderen, afschuren	Overschilderen	Voorzichtig weer nat maken en verkeerde verf wegdeppen. Het pure wit van het papier komt niet meer terug. Te vaak herstellen beschadigt het papier.
Schildertechnieken	Nat-in-nat, laag over laag, impasto, glacerend	Minder mogelijkheden	Nat-in-nat uitvloeiend, laag over laag, naast elkaar
Aanpak	Van zeer spontaan tot zeer planmatig	Van zeer spontaan tot zeer planmatig	Planmatig, fouten zijn moeilijk te herstellen
Ondergrond	Doek, paneel	Doek, paneel, papier	Dik papier
Voorbereiding	Ondergrond prepareren met Gesso (kant en klare doeken zijn te koop)	Ondergrond prepareren met Gesso (kant en klare doeken zijn te koop; geen verschil met olieverf). Direct op papier werken is mogelijk	Papier eerst goed opspannen (bloks waarop gewerkt kan worden zijn te koop)
Kosten	Goede olieverf is duur, vooral de meer zeldzame pigmenten	Kosten gemiddeld	Investering in kwasten en eerste napjes hoog, maar alles gaat erg lang mee
Verdere benodigdheden (niet allemaal vereist, op termijn aan te schaffen)	Ezel, palet (er bestaan papieren wegwerppaletten), houders voor medium, paletmessen, oude potjes voor terpentine, fles terpentine, fles terpentijn en andere mediums zoals lijnolie of standolie, vernis	Ezel, palet (er bestaan papieren wegwerppaletten), houders voor medium, paletmessen, oude potjes voor water, diverse mediums of vulmiddelen voor acryl, vernis	Plakband voor opspannen, paneel voor opspanne, wat meer penselen, verschillende types papier, een mooie grote aquareldoos, aquarel palet (plastic). Verder weinig extra benodigdheden.

Hieronder nog drie voorbeelden van een landschapschilderij met deze drie verftypes.

	Albert Cuyp (olie)	Ryan (acryl)	George Howell Gay(aquarel)

Andere types verf

Tegenwoordig bestaat er ook olieverf die met water kan worden verdund. Daarvoor bestaan verschillende systemen, die niet met elkaar gemengd kunnen worden. Het voordeel is dat deze verf niet naar terpentijn ruikt, maar de auteur was niet zo enthousiast over de kwaliteit van de verf en de kleurdiepte.

Er zijn ook andere - minder gebruikte en vaak ook oudere - types verf, zoals tempera en Gouache. Deze laten we hier verder buiten beschouwing.