Schilderen/Verdunningsmiddelen

Olieverf die zo uit de tube komt, kan wel gebruikt worden om te schilderen, maar is nogal dik. Daarom worden verdunningsmiddelen gebruikt. Doe een beetje van de verdunningsmiddelen die je gebruikt in paletdoppen, doop je penseel erin, en meng het door de verf, net zolang tot je de gewenste dikte hebt.

Je kan in de praktijk heel goed werken met alleen gebruik van terpentijn en met mate lijnolie voor de bovenste lagen. Er zijn echter vele soorten schildermediums te koop, die je zou kunnen proberen.

Terpentijn

Het belangrijkste verdunningsmiddel is terpentijn. Dit is niet hetzelfde als terpentine. Terpentine wordt gemaakt uit aardolie en wordt gebruikt om kwasten en penselen schoon te maken. Het bevat geen olie zoals terpentijn, waardoor de verf dof wordt als je het zou gebruiken als verdunningsmiddel. Terpentijn is een product dat uit hars wordt gewonnen. Terpentijn is schadelijk als je het teveel inademt, dus wees er niet al te royaal mee en ventileer je kamer. Sommigen vinden het vies ruiken, anderen houden ervan. Als je terpentijn vies vindt ruiken, kan je beter niet met olieverf schilderen, gebruik dan acrylverf, of in water oplosbare olieverf.

Lijnolie

Een ander verdunningsmiddel is lijnolie. Terpentijn droogt heel snel; lijnolie droogt langzaam. Een nadeel van lijnolie is dat het op den duur vergeelt, dat komt dan vooral tot uiting in het wit. Een alternatief voor lijnolie is saffloerolie. Saffloerolie heeft als nadeel dat het nog langzamer droogt, en dat het niet in combinatie met lijnolie gebruikt kan worden bij een gelaagde opbouw van een schilderij. Saffloerolie als onderlaag kan in de bovenlagen met lijnolie craquelé of zelfs onthechting veroorzaken.

Standolie

Standolie is een zeer vette en dikke olie, een ingedikte vorm van lijnolie, die door verhitting wordt verkregen. Het is enigszins gelig, maar dat zie je nauwelijks bij gebruik. Het wordt alleen toegepast in de laatste lagen en is uiterst geschikt voor glacis en fijne detaillering. Standolie droogt langzaam, maar laat een prachtige glans achter. Het maakt de verf sterk, die "stand" houdt tegen allerlei invloeden.

Verdund vernis

Het is ook mogelijk een verdunde vernis als schildersmedium te gebruiken, bijvoorbeeld damar of mastiekvernis. Daarmee krijg je een hogere glans van de verf.

Andere mediums

Er zijn veel andere mediums in de handel, bijvoorbeeld om de verf dikker te maken voor impasto, of om het transparanter te maken voor glaceringen.

Siccatief

Sommigen vinden dat olieverf te langzaam droogt en gebruiken dan een siccatief, verdunde metaalverbindingen. Je kan enkele druppels siccatief toevoegen aan je verdunningsmiddel in de paletdoppen. Ook worden wel schildersmediums verkocht waar het siccatief al doorheen is gemengd. Dat wordt dan aangeduid met "sneldrogend medium".

De droging van olieverf vindt plaats op twee manieren: oppervlaktedroging en dieptedroging. Er zijn twee types siccatief:

Siccatief Courtrai is mager en versnelt vooral de dieptedroging.
Siccatief Harlem is vetter en versnelt de oppervlaktedroging.

Gebruik het siccatief Harlem daarom vooral niet voor de onderlagen. Gebruik een siccatief alleen als het echt niet anders kan.

Daarnaast bestaat er ook het Vlaams siccatief van Lefranc & Bourgeois, dat net als Harlem een gemengde vernis is (olie en essence) met toevoeging van harde hars (copal). Beide maken de verfmassa harder. In feite zijn het geen echte siccatieven omdat ze geen drogende oxyden (lood of mangaan) bevatten.


Adriaen van Ostade, 1663	Pauline Palmer, 1900	William Orpen
Hierboven een aantal zelfportretten van schilders waarbij de flessen met verdunningsmiddelen te zien zijn. Kijk eens hoe de schilders de flessen en potten hebben afgebeeld, het zijn prachtige stillevens in het klein. Het afbeelden van een fles met een vloeistof erin is een uitdaging. Het is van belang vooral goed te kijken. Wat zie je precies door de fles heen van de achtergrond, hoe wordt dat vertekend door het glas, en hoe door het glas met de vloeistof erin? Hoe geef je het glas zelf weer? Glas heeft zelf geen kleur en structuur, maar het wordt zichtbaar door de vertekening en door de reflecties van licht en schaduw. Leuk is om te zien dat Adraien van Ostade met een schildersstok schilderde, een stok met een bolle kant, die op het doek leunt. Zijn rechterhand met het penseel leunt tegen de stok. Deze schildersstokken zijn tegenwoordig ook nog te koop en worden gebruikt door de echte fijnschilders, die met een vaste hand willen schilderen. Natuurlijk kan de kop van de stok alleen maar leunen tegen een droog gedeelte van het schilderij.

Bewaren

Maak de schroefdraad van de flessen goed schoon na gebruik. Draai de dop er goed op, maar niet al te vast, anders krijg je hem later misschien niet los. Vastzittende doppen kan je meestal weer los krijgen door de dop enkele minuten onder stromend heet water te houden.