Schilderen/Stofuitdrukking

De stofuitdrukking is het schilderen van het oppervlak, de textuur van het onderwerp. Een goede stofuitdrukking is nodig als je een realistisch schilderij wilt maken; als je bijvoorbeeld het verschil in materiaal wilt weergeven. Het gaat dus niet alleen om stoffen (textiel), hoewel die ook een zeer gevarieerd uiterlijk kunnen hebben, maar om hoe je alle materialen realistisch weergeeft.

Het weergeven van de stofuitdrukking is traditie uit de Lage landen. In de Gouden Eeuw werden vele stillevens geproduceerd, waarbij de kunstenaar liet zien hoe goed hij of zij de verschillende materialen kon weergeven, zoals een zacht glanzende tinnen kan, een scherp mes, al dan niet gekleurd glas, ruw brood, brokkelige kaas, een glibberige vis, een ruwe kreeft, een glanzend tafelkleed of juist een dof tafelkleed met vouwen of plooien, de zachte huid van een perzik, doorschijnende druiven etc.

De stofuitdrukking is geslaagd als een gouden dolk echt op goud lijkt, als het verschil te zien is tussen fluweel van een jurk en bont van de kraag, hebben de parels de juiste glans. Met een goede stofuitdrukking kan je laten zien hoe vaardig je bent als schilder.

Het schilderen van een stofuitdrukking begint en eindigt met goed kijken naar je voorwerp. Maar er zijn wel een aantal aandachtspunten die kunnen helpen.

Glas

Glas is doorzichtig zou je denken. Dat is ook zo, maar glas vertekent ook wat erachter te zien is. Daarnaast verstrooit glas het licht. Delen van het glas zullen daardoor als het ware licht geven, andere delen zijn bijna zwart. Daarnaast reflecteert het glas het licht van lichtbronnen die in de ruimte aanwezig zijn.

	Michelangelo Merisi da Caravaggio 1593-1594 Detail van het schilderij Bacchus	Rode rozen en karaf. onbekende kunstenaar	Édouard Vuillard ca. 1901 Rozen in een glazen vaas
	Bovenstaande voorbeelden laten zien hoe glas geschilderd kan worden zodat het er als glas uitziet. De kleur van de achtergrond is goed zichtbaar, maar ook veel lichtere en veel donkerder delen, die veroorzaakt worden door de reflecties en refracties van het licht in het glas.

Metaal

Er zijn natuurlijk talloze metalen, maar meestal zal je een glanzend metalen oppervlak in beeld willen brengen, zoals dat van een mes. De rand van het metaal is veelal scherp, dus dat moet je precies weergeven. Verder zal metaal de omgeving reflecteren; maar het oppervlak kan glazend zijn alsof het juist gepoetst is, of matter, zoals het oppervlak van een een veelgebruikt mes. De reflecties zijn in dit geval verschillend. Veel metalen, zoals zilver en staal hebben geen eigen kleur. Goud en koper hebben dat wel, die reflecteren de omgeving dus met een kleur. Toch hebben zilver en staal een eigen karakter, en moet je die verschillend uitbeelden.

	Georg Flegel ca. 1600 Ontbijt met spiegeleieren	François Barraud 1931 Rode aprilvissen
	In deze twee schilderijen is een mes weergegeven. Het linkermes ligt in de schaduw. Het lemmet is herkenbaar als metaal door enkele kleine reflecties, maar het is grotendeels zwart. Het rechter mes is veel gebruikt en dof geworden. Daarentegen glanzen de vissen, alsof ze net uit het water gehaald zijn. Het tafelkleed heeft weer een andere glans, alsof het van zijde is. In het linker is vooral veel aandacht gegeven aan het brood, elk gaatje is zichtbaar, de korst is dun en lijkt knapperig.

Kleding

Ten slotte nog wat voorbeelden van de stofuitdrukking van kleding. Talloze stoffen vereisen evenveel manieren om te schilderen. In dit geval zijn uit de schatkamer van de schilderkunst schilderijen gekozen van een portret van een persoon samen met een globe.Talloze voorwerpen staan in deze schilderijen, elk met hun eigen stofuitdrukking. Hout, papier, aardewerk, tapijt, fruit, ivoor, pluche....

	Alfred Stevens rond 1865 Nieuws uit een ver land	Sebastian Stoskopff 1597–1657 De zomer	Elmer Wesley Greene 1956 Portret van Herbert Hoover
	De japon van de vrouw links glans sterkt, het zal satijn zijn of zijde. De middelste vrouw heeft wollen kleding aan zo te zien, maar met een glanzend geborduurde rand aan de mouw. Het kant om haar hals is van een zeer dunne stof, het blauw van haar trui schijnt erdoorheen. In het schilderij van de Amerikaanse president is te zien hoe een kostuum geschilderd kan worden. De stof van de das glanst meer dan de stof van het kostuum.