Schilderen/Compositie

Compositie betekent letterlijk samenstellen. Het gaat er daarbij om hoe je de elementen van je schilderij kan samenvoegen zodat je het resultaat krijgt dat je nastreeft. Termen die een soortgelijke betekenis hebben zijn ontwerpen, vormen, ordenen en structureren.

Wat wil je bereiken?

Met de compositie kan je verschillende doelen bereiken:

• Je wilt dat een bepaald onderdeel van je schilderij vooral de aandacht trekt en opvalt.
• Je wil dat je schilderij als geheel rust uitstraalt, of daarentegen juist chaos.
• Je wilt dat het oog van de kijker over het hele schilderij beweegt.
• Je wilt in je schilderij een snelheid suggereren.

In de hoofdstukken hierna worden - zonder uitputtend te willen zijn - enkele losse onderwerpen behandeld die voor de schilder van belang kunnen zijn.

Hieronder een paar voorbeelden die hetzelfde onderwerp hebben, namelijk de opstanding van Lazarus. Het laat zien hoe eenzelfde gebeurtenis op geheel verschillende manieren kan worden afgebeeld. Een aantal termen zal je in de volgende hoofdstukken tegenkomen, zoals driehoekscompositie, zichtlijnen, restruimte etc.

	Duccio di Buoninsegna, 1310-11	Geertgen tot Sint Jans, rond 1480	Guercino, circa 1619	Rembrandt, circa 1630
	In het linker schilderij staat Lazarus geïsoleerd van de menigte rond Jezus. Er is een denkbeeldige lijn te zien tussen de ogen van Jezus en die van Lazarus, zij kijken elkaar aan, zodat je als kijker ook langs die lijn kijkt. Door de boom boven het hoofd van Jezus en door zijn aureool, kijk je ook eerder naar hem, dan naar de andere gezichten in de menigte. De figuren in het volgende schilderij staan in een soort driehoekscompositie. Je ogen gaan heen en weer tussen Jezus, Lazarus en vooral de vrouw rechtsonder, waarschijnlijk één van de schenkers van dit schilderij. Het hoofd van Jezus staat vrijwel in het midden van het schilderij. Het landschap bovenin staat vrijwel los van de rest van het schilderij, maar als je het weg zou denken mis je toch de ruimte. Het schilderij van Guercino is geschilderd in een de stijl van Caravaggio, met extreem gebruik van licht en donker. De emotie van de mensen om Lazarus heen, verbazing, ongeloof, vechten om aandacht. Iedereen in dit schilderij is even belangrijk, je kijkt van de één naar de andere. Jezus lijkt hier minder belangrijk, hij staat rechts boven en kijkt neer op het tafereel. Het landschap is niet relevant, de compositie handelt alleen om de lichamen, handen, benen, armen van de mensen. Rembrandt tenslotte beeldt slechts weinig personen af. Zoals bij Guercino staat Jezus hier ook het hoogste, maar het felste licht valt op het meisje links. De compositie zou je als een diagonaal kunnen zien, van links boven naar rechts onder. De ruimte om de figuren heen, die in de andere voorbeelden niet zo relevant was, is bij Rembrandt juist heel belangrijk. De restvormen om de figuren heen zijn groot en sterk.