Paradise Lost van John Milton/Historische context
Miltons leven en carrière vallen samen met een van de meest revolutionaire periodes uit de Engelse geschiedenis. Koning Charles I, die in 1625 de troon besteeg, geloofde in het goddelijke recht van koningen om op persoonlijke titel te regeren en had het parlement in 1629 feitelijk ontbonden. Hoewel Charles als hoofd van de Kerk van Engeland in naam protestants was, werd hij ervan beschuldigd de protestantse zaak onvoldoende te steunen en zelfs zelf katholieke sympathieën te koesteren. Halverwege de zeventiende eeuw schreef ook John Milton vernietigende pamfletten tegen de corruptie in de Anglicaanse Kerk en haar banden met koning Charles. Op een gegeven moment werd Milton zelfs gevangengezet omdat hij zijn puriteinse opvattingen begon te publiceren. Ook in Paradise Lost laat hij zijn eigen theologische opvattingen weerklinken in de argumenten die de personages naar voren brengen.
De jaren van de Restauratie, waarin Milton bezig was met het schrijven van Paradise Lost, waren echter bepaald geen tijdperk van vrede en verzoening. De Grote Plaag (pestepidemie) van 1665 doodde ongeveer een kwart van de Londense bevolking, terwijl de Grote Brand van 1666 een groot deel van de oorspronkelijke stad verwoestte – rampen die Milton niet onberoerd lieten en die ongetwijfeld een sterke impact hadden tijdens het werken aan zijn epos. Milton had jarenlang nagedacht over de compositie van een groots episch gedicht en zelfs eerst overwogen om iets over een Britse koning zoals Arthur te schrijven. Als onderwerp koos hij uiteindelijk echter de grondbeginselen van de christelijke theologie. Tegen de tijd dat hij eind jaren vijftig begon met het schrijven van Paradise Lost, was hij blind geworden. Hierdoor moest hij noodgedwongen het hele werk dicteren aan secretarissen.
Paradise Lost heeft veel van de elementen die de epische vorm bepalen: het is een lang, verhalend gedicht; het volgt de heldendaden van een held (of antiheld); het gaat om oorlogvoering en het bovennatuurlijke; het begint midden in de actie ('in medias res'), waarbij eerdere crises in het verhaal later door flashback worden ingebracht; en het drukt de idealen en tradities van een volk uit. Deze elementen heeft het gemeen met de Aeneis, de Ilias en de Odyssee.
Het gedicht van tienduizend regels is opgesteld in blanke verzen, dus niet-rijmende verzen. In een notitie die hij aan de tweede druk toegevoegde, drukte Milton zijn minachting uit voor rijm in epische vorm. Paradise Lost is samengesteld uit jambische pentameters, dezelfde die door bijvoorbeeld Shakespeare wordt gebruikt.
De eerste editie van Paradise Lost werd in 1667 gepubliceerd in tien hoofdstukken of boeken. In 1674 reorganiseerde Milton het gedicht in twaalf boeken, door twee van de langere boeken in vier te verdelen. Hij voegde ook een inleidend prozagargument toe waarin de plot van elk boek werd samengevat, om de lezers voor te bereiden op de complexe poëzie die zou volgen. Een deel van die complexiteit is te danken aan de vele analogieën en uitweidingen naar de oude geschiedenis en mythologie in het hele gedicht.
De centrale verhaallijn is opgebouwd rond een paar paragrafen in het begin van Genesis – het verhaal van Adam en Eva. Het epos maakt ook gebruik van elementen uit veel andere delen van de Bijbel, vooral over de rol van Satan. Door zijn gedicht te concentreren op de gebeurtenissen rond de val van Adam en Eva, bedoelde Milton, in zijn woorden, ‘de wegen van God voor de mensen te rechtvaardigen’, door de oorzaak en het resultaat voor alle betrokkenen op te sporen.
In de laatste twee boeken van het epos geeft Milton een bijna volledige samenvatting van Genesis. Het was Miltons missie om niet alleen te laten zien wat de val van de mens had veroorzaakt, maar ook wat de gevolgen voor de wereld waren, zowel slecht als goed. Een concept dat centraal staat in dit verhaal is dat van de ‘felix culpa’ of gelukkige val. Dit is de filosofie dat het goede dat uiteindelijk ontstaat als gevolg van de val – Gods barmhartigheid, de komst van Christus en verlossing – ons op een betere plek achterlaat, met kansen voor een groter goed dan mogelijk zou zijn geweest zonder de val.
Eeuwenlang hebben critici Paradise Lost zowel geprezen als bespot. Een veel voorkomende observatie is dat Milton de figuur van Satan in zijn weergave van de gedachten en motivaties onbewust als de held lijkt te beschouwen. Onder meer de romantische dichters William Blake en Percy Bysshe Shelley zagen Satan als de echte held van het gedicht en juichten zijn rebellie tegen de tirannie van de hemel toe. Niettemin is de algemene consensus dat Paradise Lost het grootste epische gedicht in de Engelse taal blijft.
In 1671 publiceerde Milton Paradise Regained, dat draait om de confrontatie tussen Jezus en Satan in de woestijn. De titel suggereert een soort vervolg, maar het is een heel ander soort gedicht; het is korter en meer contemplatief dan actiegericht. Waarschijnlijk is het daarom minder populair geworden dan het eerdere werk.