Overleg Wikijunior:Het lichaam/Voortplantingsstelsel

Suggesties paragrafen

Primaire en secundaire geslachtskenmerken

• Geslachtskenmerken: kenmerken waaraan we het geslacht (man of vrouw) herkennen.
• Primaire geslachtskenmerken zijn reeds bij de geboorte aanwezig.
  • Bij jongens: onder andere balzak en penis.
  • Bij meisjes: onder andere schaamlippen en vagina.
• Secundaire geslachtskenmerken ontstaan vanaf ongeveer het tiende levensjaar.
  • Bij jongens: onder andere borsthaar, baardgroei, zwaardere stem, gespierde lichaamsbouw.
  • Bij meisjes: onder andere borsten, brede heupen, ronde lichaamsvormen.

Puberteit

• Lichamelijke veranderingen.
  • Er vindt een snelle groei plaats (de ‘groeispurt').
  • De hypofyse begint bepaalde hormonen te vormen, waardoor de voortplantingsorganen beginnen te werken.
  • De secundaire geslachtskenmerken ontstaan.
• Geestelijke veranderingen.
  • Meer belangstelling krijgen voor andere mensen.
  • Soms verliefd worden op iemand.
  • Seksualiteit begint een belangrijke rol te spelen in het leven. Iemand kan zich seksueel aangetrokken voelen tot personen van het andere geslacht (heteroseksueel) of tot personen van hetzelfde geslacht (homoseksueel).
• Sociale veranderingen.
  • Zelfstandiger opstellen.
  • Graag deel uitmaken van een groepje jongeren.
  • Soms last hebben van nare gevoelens (onzekerheid, eenzaamheid).

Voortplantingsgestel man

• Balzak: huidplooi waarin teelballen en bijballen liggen. De temperatuur is iets lager dan die in de buikholte. Dat is gunstig voor de ontwikkeling van zaadcellen (spermacellen).
  • Teelballen: vormen zaadcellen.
  • Bijballen: tijdelijk opslaan van zaadcellen.
• Zaadleiders: vervoeren van zaadcellen.
• Zaadblaasjes: voegen vocht toe waardoor de zaadcellen beter gaan bewegen.
• Prostaat: voegt vocht toe met voedingsstoffen voor de zaadcellen.
• Urinebuis: vervoeren van urine en sperma.
  • Sperma bestaat uit zaadcellen en vocht uit de zaadblaasjes en de prostaat.
• Penis: sperma inbrengen in een vagina.
  • Zwellichamen: brengen de penis in erectie.
  • Eikel: vangt prikkels op die kunnen leiden tot een orgasme.
  • Voorhuid: huidplooi om de eikel.

Zaadlozing

• Bij een zaadlozing komt sperma met schokken uit de penis.
• Een zaadlozing kan een lekker gevoel geven (orgasme of klaarkomen).
• Een zaadlozing kan plaatsvinden:
  • bij geslachtsgemeenschap door het bewegen van de penis in de vagina;
  • door zelfbevrediging (masturbatie);
  • in de slaap (een 'natte droom').

Voortplantingsgestel vrouw

• Eierstokken: hierin vindt de ontwikkeling van de eicellen plaats.
• Eileiders: vervoeren eicellen.
• Baarmoeder: hierin vindt de ontwikkeling van het embryo plaats.
  • De baarmoeder heeft een dikke gespierde wand die met slijmvlies is bekleed.
• Vagina:
  • hierin komt sperma bij geslachtsgemeenschap;
  • bij menstruatie worden stukjes baarmoederslijmvlies, slijm en bloed via de vagina verwijderd;
  • bij de geboorte komt het kind via de vagina ter wereld.
• Kleine schaamlippen: produceren slijm waardoor de toegang tot de vagina glad wordt.
• Grote schaamlippen: liggen om de kleine schaamlippen.
• Clitoris: vangt prikkels op die kunnen leiden tot een orgasme.
• Maagdenvlies: slijmvliesplooi die de vagina gedeeltelijk afsluit.

Ovulatie en menstruatie

• Ovulatie (eisprong): het vrijkomen van een eicel uit een eierstok.
  • Een (onbevruchte) eicel blijft na de ovulatie 12 tot 24 uur in leven. Daarna gaat de eicel ten gronde in een eileider. De resten worden opgenomen in het bloed.
• Menstruatie (ongesteld zijn): het afstoten van een deel van het baarmoederslijmvlies wanneer een eicel niet is bevrucht.
• Menstruatiecyclus.
  • Ovulatie vindt meestal om de ongeveer vier weken plaats (vanaf de puberteit tot aan de overgang).
  • Menstruatie vindt gemiddeld 14 dagen na de ovulatie plaats (als de vrijgekomen eicel niet is bevrucht).

Veranderingen na de bevruchting

• Zaadcellen blijven na een zaadlozing in het lichaam van een vrouw twee tot drie dagen in leven. Ze bewegen via de baarmoeder naar de eileiders.
• Bevruchting: het versmelten van de kern van een zaadcel met de kern van een eicel.
  • Bevruchting vindt plaats in een eileider.
  • Bevruchting is mogelijk wanneer geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden in de vruchtbare periode (van ongeveer drie dagen vóór de ovulatie tot één dag na de ovulatie).
  • Een eicel kan slechts door één zaadcel worden bevrucht. De buitenste laag van de eicel wordt ondoordringbaar nadat de kop van een zaadcel is binnengedrongen.
• Een bevruchte eicel deelt zich een aantal keren. Het klompje cellen dat zo ontstaat, wordt naar de baarmoeder vervoerd.
• Innesteling: het klompje cellen zet zich vast in het baarmoederslijmvlies.
  • In de eerste weken van de zwangerschap zorgt het baarmoederslijmvlies voor de voeding. Het klompje cellen groeit uit tot embryo.
  • Daarna ontstaat in de baarmoederwand de placenta.
  • Tijdens de zwangerschap treden geen menstruaties op.
• Tijdens de zwangerschap ontwikkelen de melkklieren in de borsten zich. De borsten worden daardoor groter.

Geboorteregeling

• Geboorteregeling: een vrouw bepaalt (meestal samen met een man) of zij een kind wil of niet.
• Periodieke onthouding: in de vruchtbare periode van vier dagen rond de ovulatie hebben man en vrouw geen geslachtsgemeenschap.
  • Erg onbetrouwbaar, omdat het tijdstip van ovulatie niet precies is vast te stellen.
• Coïtus interruptus (onderbroken geslachtsgemeenschap): de man trekt zijn penis vlak voor de zaadlozing uit de vagina terug.
  • Erg onbetrouwbaar, omdat voorvocht met zaadcellen al vóór de zaadlozing de penis kan verlaten.
• Condoom: een rubber hoesje wordt om de penis geschoven. Een condoom biedt bescherming tegen het overbrengen van ziekteverwekkers (zoals het aids-virus).
  • Betrouwbaar.
• De pil: wordt dagelijks ingenomen door de vrouw. De pil bevat bepaalde hormonen, waardoor geen ovulatie meer optreedt.
  • Zeer betrouwbaar.
• Noodmaatregelen (voor als er bij geslachtsgemeenschap iets is misgegaan).
  • Morning-afterpil: tot 36 uur na de geslachtsgemeenschap.
  • Overtijdbehandeling: de baarmoeder wordt schoongemaakt en leeggezogen (tot ongeveer twee weken na het uitblijven van de menstruatie).
  • Abortus: tot de dertiende week van de zwangerschap.

Delen van de baarmoeder

• Placenta (moederkoek): deel van de baarmoederwand waar bloed in bloedvaten van het embryo vlak langs bloed van de moeder stroomt.
  • Het bloed van de moeder blijft gescheiden van het bloed van het embryo.
  • Zuurstof en voedingsstoffen gaan van het bloed van de moeder naar het bloed van het embryo.
  • Koolstofdioxide en andere afvalstoffen gaan van het bloed van het embryo naar het bloed van de moeder.
• Navelstreng: verbindt het embryo met de placenta.
  • Door twee navelstrengslagaders stroomt bloed van het embryo naar de placenta.
  • Door een navelstrengader stroomt bloed van de placenta naar het embryo.
• Twee vruchtvliezen en vruchtwater: beschermen het embryo tegen stoten, tegen uitdroging en tegen wisseling van temperatuur.
  • In het vruchtwater kan het embryo zich gemakkelijk bewegen.

Geboorte

• De geboorte begint met de weeën: samentrekkingen van spieren in de baarmoederwand.
• Ontsluiting: het onderste deel van de baarmoeder (de baarmoederhals) wordt wijder.
  • De vruchtvliezen scheuren en het vruchtwater vloeit weg.
• Uitdrijving: het kind komt ter wereld door krachtige persweeën.
  • Meestal komt het hoofdje het eerst tevoorschijn.
• Nageboorte: de placenta, de resten van de navelstreng en de vruchtvliezen worden uitgedreven.

Seksueel overdraagbare aandoeningen

• Soa (seksueel overdraagbare aandoeningen) of geslachtsziekten: ziekten die je alleen kunt krijgen via intiem lichamelijk contact met een besmet persoon.
• Chlamydia: de meest voorkomende soa in Nederland.
  • De ziekteverwekker is een bacterie.
  • Ziekteverschijnselen: zijn vaak afwezig, soms een (waterige) afscheiding uit de urinebuis of vagina, pijn bij het plassen of bloedverlies uit de vagina.
  • Besmette personen zonder ziekteverschijnselen kunnen anderen besmetten.
  • Genezing is mogelijk door behandeling met penicilline.
• Aids: de meest bekende soa.
  • De ziekteverwekker is een virus (HIV).
  • Bij een aids-patiënt is het afweersysteem tegen alle ziekteverwekkers aangetast. Daardoor heeft een aids-patiënt geen specifieke ziekteverschijnselen.
  • Besmetting kan plaatsvinden via het binnenkrijgen van bloed, sperma, vaginaal vocht, voorvocht of moedermelk van een besmette persoon.
  • Besmetting treedt meestal op door geslachtsgemeenschap zonder condoom, of doordat druggebruikers dezelfde spuiten of naalden gebruiken.
  • Een seropositief persoon is besmet met het aids-virus, maar is nog niet ziek.
  • Er is nog geen goed werkend geneesmiddel tegen aids gevonden.