Over beroemde personen/Jeanne d'Arc
Jeanne d'Arc (Domrémy, tegenwoordig te harer ere Domrémy-la-Pucelle genoemd, Lotharingen, 6 januari 1412 – Rouen, Normandië, 30 mei 1431), geboren als Jehanne Darc en bijgenaamd de maagd van Orléans, is de nationale heldin van Frankrijk. In 1920 werd ze heilig verklaard.
Context
[bewerken]Jeanne werd geboren tijdens de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Engeland bezette met hulp van bondgenoten, de Bourgondiërs, het noorden van het land. Frankrijk had na de dood van Karel VI de Dwaze in 1422 geen koning, en de troonopvolger (de dauphin) was te apathisch om strijd te leveren voor de kroon. Hij betwijfelde of hij er wel recht op had, omdat het vaderschap van Karel VI omstreden was.
Leven
[bewerken]Als tiener beweerde de diep religieuze Jeanne stemmen te horen, van de heiligen Catharina en Margaretha, van de aartsengel Michaël en van God, die zeiden dat het land bevrijd moest worden van de Engelsen (de Godons). In 1429 zocht ze de dauphin op, onderweg gekleed als man om zich te beschermen tegen onkuise benaderingen, met als doel hem ervan te overtuigen de strijd op te voeren. De dauphin liet haar eerst ondervragen door kerkelijke gezagsdragers, die haar aanvankelijk van ketterij verdachten, en stemde toen in met het voorstel het Engelse beleg van Orléans te breken.
Gekleed als een man, in harnas, wist zij met haar vroomheid, zelfvertrouwen en enthousiasme de gedemoraliseerde Franse troepen in de stad nieuw vertrouwen te geven. Op 8 mei werden de Engelsen gedwongen het beleg op te geven. Dit succes ("17-jarig meisje verslaat Engelsen") sprak in heel het land tot de verbeelding en deed het Franse zelfbewustzijn veel goed, waarop de dauphin zich door Jeanne liet overtuigen dat het tijd was zich te laten kronen. Hiertoe moest Reims veroverd worden, de stad waar traditioneel de koning gekroond werd. Dit lukte de door Jeanne geleide Fransen zonder veel moeite, en op 17 juli werd de dauphin gekroond tot koning Karel VII.
Nadien bleven militaire successen uit. Karel VII was tevreden met het behaalde resultaat en stelde niet genoeg middelen beschikbaar voor verdere veroveringen. Een aanval op Parijs mislukte, en bij een uitval uit het wel veroverde Compiègne werd Jeanne gevangen genomen door de Bourgondiërs (1430). Die verkochten haar aan het eind van het jaar aan de Engelsen.
De Engelsen waren er erg op gebrand haar als heks en ketter neer te zetten, om zodoende het koningschap van Karel VII te ontkrachten. Ze brachten haar in februari 1431 in Rouen voor de inquisitie, de kerkelijke rechtbank. Jeanne werd beschuldigd van het weglopen uit het ouderlijk huis, het ontkennen van de kerkelijke autoriteit (haar eigen contact met God via de stemmen), poging tot zelfmoord (ze had geprobeerd uit de Bourgondische gevangenschap te ontsnappen door uit een toren te springen), en het dragen van mannenkleren. Aanvankelijk gaf ze niets toe, maar na dreiging met marteling trok ze haar verklaring over het horen van stemmen in. Hierop werd ze veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf.
De Engelsen waren hier niet tevreden mee, en wisten haar met een list ertoe te verleiden in de gevangenis weer mannelijke kleren te dragen. Het proces werd hierop heropend. De rechters constateerden dat Jeanne wederom in overtreding was en verklaarden haar nu tot ketter - een misdrijf dat tot de brandstapel leidde. Op 30 mei 1431 werd ze verbrand, op de oude markt in Rouen. Nadat ze overleden was, werd het vuur gedoofd en haar deels verkoolde lichaam aan de omstanders getoond, om te laten zien dat ze inderdaad een vrouw was. Daarna werd het vuur weer aangestoken. Omstanders beweerden dat haar hart niet brandde. Haar as werd in de Seine gestrooid.
Na haar dood
[bewerken]De processtukken zijn bewaard gebleven. Er komt een beeld uit naar voren van een eenvoudig boerenmeisje dat soms antwoord moest geven op ingewikkelde theologische vragen, zonder rechtsbijstand. Haar militaire optreden was vooral nuchter, zij het dat moed haar bepaald niet te ontzeggen valt: vandaar de benaming la fille au grand coeur ("het meisje met het dappere hart").
Karel VII, die zijn koningschap aan haar te danken had, deed geen enkele moeite haar te bevrijden. De moeder van Jeanne verkreeg in 1450 herziening van het proces, en in 1456 werd de veroordeling nietig verklaard door paus Calixtus III. In april 1909 werd Jeanne zalig verklaard, en op 16 mei 1920 verklaarde paus Benedictus XV haar heilig. Haar feestdag wordt gevierd op 30 mei.
Als politiek symbool
[bewerken]Jeanne d'Arc is in Frankrijk een politiek symbool sinds Napoleon, en werd gebruikt door verschillende groeperingen. Zo benadrukte links haar eenvoudige komaf, de vroege conservatieven wezen op haar steun aan de monarchie en de latere conservatieven roemden haar nationalisme. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten zowel het Vichy-regime als het Franse verzet haar als symbool voor hun strijd.
In de hedendaagse Franse politiek claimt de rechts-nationalistische partij Front National Jeanne d'Arc als beschermster van het land tegen vreemde invloeden. Hun embleem van een driekleurige vlam verwijst naar haar martelaarschap. De partij gebruikt Jeannes beeltenis in partijpublicaties en organiseert manifestaties bij haar standbeelden.
In de kunsten
[bewerken]Haar persoon en leven heeft schrijvers door de eeuwen heen geïnspireerd, waaronder grootheden als Shakespeare (die haar in Henry VI als heks neerzette), Schiller (Die Jungfrau von Orleans), George Bernard Shaw (Saint Joan), Jean Anouilh (L'Alouette) en Bertolt Brecht (Die heilige Johanna der Schlachthöfe). In de beeldende kunst wordt ze meestal uitgebeeld in harnas, als een man gezeten op een paard. Er zijn ook films over haar gemaakt (zie de lijst van films over Jeanne d'Arc). Orchestral Manoeuvres in the Dark heeft in 1982 een lied over haar uitgebracht. De Italiaanse componist Giuseppe Verdi schreef een opera over "Giovanna d'Arco". In Nederland is een muziekvereniging naar haar vernoemd: Muziekvereniging "St. Jeanne d'Arc" uit Noordwijkerhout, Zuid-Holland.