Onderwijsarchitect/Inleiding
Ontstaan
[bewerken]Achtergrond
[bewerken]
De onderwijsarchitect wordt gezien als een innovatie van de rol van de onderwijsprofessional.[1] De term zelf is echter al oud[2] net als onderwijsarchitectuur[3] en werd bijvoorbeeld ook gebruikt om een architect die onderwijsgebouwen heeft ontworpen aan te duiden.[4] Het huidige concept van onderwijsarchitect is mede ontwikkeld bij de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) in 2001[5], net als het concept onderwijsarchitectuur[6] gestimuleerd door de invoering van een elektronische leeromgeving, om hoogleraren te bewegen zich te laten begeleiden bij het ontwikkelen van hun onderwijs. De benadering die uitging van de leus u voldoet prima, hoe kunnen we daar optimaal gebruik van maken sloot aan bij het voortschrijdend inzicht in de effecten van verschillende stijlen van coaching op lange termijn.[7]
Definitie
[bewerken]In 2005 bracht de RUG daarom een onderwijskundige methode op de markt[8] via het bedrijf Provenu, die verder werd ontwikkeld als onderwijsarchitectuur uitgevoerd door een onderwijsarchitect en resulterend in een architectonisch ontwerp, een onderwijsontwerp.[9] Deze definitie is ingeburgerd [10][11][12] omdat zij in lijn is met de definitie van een 'gewone' architect en aansluit bij andere afgeleiden zoals de procesarchitect of procesarchitectuur. Daarnaast gaf de definitie voldoende houvast voor parallelle ontwikkelingen van het beroep van een onderwijsarchitect zoals bijvoorbeeld bij de Esloo Onderwijsgroep[13], een interconfessionele scholengroep van zes |voortgezet-onderwijsscholen in Den Haag en Voorburg.
Geestesvader
[bewerken]De onderwijsarchitect is ontwikkeld door een onderwijstrainer, destijds werkzaam bij de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft onderwijsarchitectuur daar in 2002 geïmplementeerd onder de naam NIOT. Onderwijskundige experts ondersteunden docenten bij het gebruik van nieuwe technologische hulpmiddelen, zonder die hulpmiddelen zelf centraal te stellen. De docent en zijn onderwijs (de doceeromgeving) stonden voorop.
De behaalde opbrengsten waren hoog. Zo wist een docent zijn arbeidsuren voor een vak te halveren. Tegelijkertijd werd een verbetering in de scores van de studenten met gemiddeld één punt genoteerd. Meer leeractiviteiten[begrip 1] werden ontplooid, zoals het creatief ontwerpen. Uit onderzoek bleek dat studenten het onderwijs als relevanter waardeerden en een groei in interesse en betrokkenheid toonden. De RuG wilde het succes van onderwijsarchitectuur delen met anderen. De RuG Houdstermaatschappij B.V. (RHM) participeerde in de daarvoor speciaal opgerichte onderneming: Provenu B.V. Bij de start van Provenu B.V. kende de RuG al meer dan 100 tevreden deelnemers; docenten en managers.
Kwalificaties
[bewerken]Intern
[bewerken]Iedereen mag zich onderwijsarchitect noemen. Er is geen opleiding met een algemeen erkend diploma. Organisaties die met onderwijsarchitecten werken stellen daarom elk hun eigen eisen, variërend van het alleen kunnen ontwerpen van onderwijs tot een breed scala aan operationele taken zoals het structureren van onderwijsinnovatie, conceptontwikkeling, ondersteuning van collega’s, examinering en kwaliteitszorg. Vaak is er een intern trainingstraject met een diploma dat alleen binnen de eigen onderwijsinstelling waarde heeft.[14]
Waar kan men die (organisaties met) onderwijsarchitecten vinden? De doelgroep bestaat uit onderwijsprofessionals die in hun dagelijks functioneren onderwijs ontwerpen en de uitvoer bewaken. Deze groep is aanzienlijk als men ervan uitgaat dat deze taak behoort bij de competenties van een goed docent. Aangevuld met interne en externe adviseurs hebben we het over een enorm aantal gegadigden.
Een onderwijsarchitect kan op verschillende niveaus werkzaam zijn. Elke docent dient dus voor zijn eigen functioneren feitelijk al een onderwijsarchitect te zijn. Dat is echter zelden het geval. Een docent kan daarnaast als lid van een team de functie hebben het onderwijs te ontwerpen. Beide uitoefeningen kenmerken zich door het in beperkte kring ontwerpen van het eigen onderwijs dat men deels zelf uitvoert. Er zijn ook onderwijsarchitecten actief die intern binnen een organisatie optreden als bijvoorbeeld adviseur, onderwijsontwikkelaar of curriculum ontwerper. Als laatste kan een onderwijsarchitect diensten verlenen aan onderwijsprofessionals en -organisaties in het algemeen. Deze externe uitoefening vraagt het meeste wat betreft de invulling.
Rollen
[bewerken]Een onderwijsarchitect heeft een profiel waarin eigenschappen als ondernemer, coach, expert en ontwerper zijn te herkennen.[15] Zijn belangrijkste taak is het bedenken van een structuur van de onderwijsorganisatie en/of het lesgeven.[16][17] Gewoonlijk zijn het onderwijsprofessionals met ervaring in allerlei vormen en architecturen van onderwijs.[18][19].
Door de veranderende rol van de leraar wordt steeds meer een beroep op hem gedaan om het eigen onderwijs te ontwerpen[20]) (van methodeslaaf naar onderwijsarchitect[21]). De onderwijsarchitect blijkt uit onderzoek bepalend voor hoe de onderwijsontwikkeling verloopt, terwijl het uitgangspunt meestal is dat de onderwijsontwikkeling eigendom van de organisatie zelf is.[22]. Onderwijsarchitecten vinden we voornamelijk als onderwijsontwerpers binnen docententeams[23], als onderwijskundigen die organisaties adviseren, als consultants die bij een onderwijsadviesdienst werken[24], als ontwikkelaars van leermiddelen [25] en als organisatiekundigen die de onderwijsinstelling inrichten.
Bescherming
[bewerken]Volgens de Wet op de architectentitel (op 9 februari 2010 is door de Tweede Kamer een voorstel tot wijziging aangenomen) mag een persoon de architectentitel niet suggereren. Toch lijkt het erop dat onderwijsarchitecten zich net als bijvoorbeeld IT-architecten in de praktijk geen zorgen hoeven te maken. De wetgever, gesteund door de Europese richtlijn over architecten, heeft duidelijk bedoeld [26] dat de wet er niet op gericht is een juridische definitie te geven van de werkzaamheden in de sector architectuur.
Een "erkende" onderwijsarchitect werd gevonden bij leden die zich als zodanig bij de beroepsvereniging laten registreren. De aspirant onderwijsarchitect maakte daartoe een Persoonlijk Prestatie Plan (PPP). In dit plan gaf de aspirant aan hoe het profiel van de onderwijsarchitect er in zijn persoonlijke context eruit ziet, welke producten hij oplevert en hoe hij zal bewijzen daarin een hoog professioneel niveau te hebben bereikt. De prestaties die de aspirant niet zonder hulp bij verdere persoonlijke ontwikkeling kan leveren vormden de basis voor de doelen van het Persoonlijk Ontwikkelingsplan dat eveneens ter goedkeuring dient te werden aangeboden.
Praktijk
[bewerken]In het boek "Onderwijsvorm" staan enkele voorbeelden van onderwijsvormen bedacht door een onderwijsarchitect.
Maatwerk
[bewerken]Doorgaans worden docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling binnen de onderwijspraktijk strikt van elkaar gescheiden. Bij de ontwikkeling en implementatie van nieuwe onderwijsvormen werken interne werkgroepen of projectgroepen aan de vernieuwing binnen hun eigen organisatie. In veel gevallen is er dan sprake van een onderwijskundige herverkaveling waarbij zelden radicaal vernieuwende ideeën worden geïntroduceerd. Bovendien blijven bij onderwijsvernieuwingen individuele wensen en talenten dikwijls buiten schot. Ook de professionalisering van leerkrachten en docenten wordt bijna altijd topdown door de strategische top van de organisatie bepaald. Trainingen zijn gestandaardiseerd en houden geen rekening met de uniciteit van het individu. Een onderwijsarchitect verbindt docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling in een methode die in korte tijd leidt tot effectiever onderwijs.
Een onderwijsarchitect is onderwijsexpert, onderwijscoach, onderwijsontwerper en onderwijsondernemer tegelijk. Hij/zij weet deze petten razendsnel te wisselen ten behoeve van goed resultaat. Een onderwijsarchitect is gedreven en concreet en heeft de durf en creativiteit om ongebaande paden in te slaan. Hij/zij kan zich vanuit ervaring, betrokkenheid en ontwerpexpertise helemaal richten op de onderwijsprofessional en zijn werk, en daarin ad rem en flexibel reageren. Onderwijsarchitecten noemen zichzelf ook wel educatief ingenieurs.[27]
Werkwijze
[bewerken]
Een onderwijsarchitect is individuele coaching van een onderwijsprofessional op de eigen werkplek met het eigen werk. Dit werk wordt in een intakegesprek gerelateerd aan het profiel en de wensen van de professional en zijn omgeving. De onderwijsarchitect demonstreert vervolgens oplossingswegen die naar meetbare resultaten leiden. In de daaropvolgende gesprekken worden de voorstellen uit het intakegesprek uitgewerkt tot een (her)ontwerp van het werk. Hierin worden de eigen doelen en de leerdoelen die de onderwijsgevende binnen het eigen onderwijs wil behalen concreet beschreven; daarnaast bevat het herontwerp een gedegen methode om die doelen te bereiken (inclusief de middelen, activiteiten en verschillende rollen die men daarvoor kan inzetten).
De onderwijsgevende blijft hierbij aan het roer; het gaat om vergroting van zijn effectiviteit. Hij wordt gestimuleerd om diepgaand de eigen wensen en achterliggende motieven te verkennen, problemen te analyseren en zichzelf een spiegel voor te houden. De onderwijsarchitect zorgt binnen het herontwerp voor concrete terugkoppeling over de voortgang. Hij zal de onderwijsgevende desgevraagd ondersteunen bij implementatie en uitvoering van het herontwerp. De begeleiding wordt afgerond met een evaluatiegesprek.
Opbrengst
[bewerken]Een onderwijsarchitect vergroot de effectiviteit door herontwerp van het onderwijs. Dat betekent dat de persoon zelf niet hoeft te veranderen; sterker nog, hij richt juist het werk optimaal in zodat het aansluit op de kwaliteiten van de onderwijsgevenden. Een onderwijsarchitect koppelt werkdoelen aan de dingen waar een onderwijsgevende goed in is. Daardoor leert deze zijn werk anders te doen, vaste patronen te doorbreken en inspiratie te ontdekken in lang vergeten hoeken. De onderwijsgevende wordt niet geconfronteerd met een vaststaand recept, maar leert de soep te maken zoals hij die zelf lekker vindt.
Een onderwijsarchitect gelooft dat onderwijs beter wordt wanneer het op het individu wordt afgestemd. Met andere woorden: een maatpak zit veel beter dan een confectiepak! Een onderwijsarchitect gaat nog verder. Wanneer het werk de onderwijsgevende 10% beter past, dan zal de effectiviteit met veel meer dan 10% toenemen – een exponentiële formule!
De concrete resultaten zoals beschreven in het herontwerp van het onderwijs worden door de meeste onderwijsarchitecten gegarandeerd. De beroepsvereniging voor onderwijsarchitecten screende de leden met een keurmerk op klanttevredenheid. Een onderwijsarchitect levert een concreet en haalbaar herontwerp van werk, waardoor de effectiviteit en werkplezier van de onderwijsprofessional sterk zullen toenemen. Hij doet dit gedreven, deskundige en persoonlijk op de werkplek van de onderwijsprofessional.
Juist in organisaties waar men al intensief de processen van onderwijsontwikkeling of onderwijsverandering begeleidt, kan een onderwijsarchitect haar waarde bewijzen. De koers is bepaald, de experts zijn in huis, maar hoe is het gesteld met de motivatie en de effectiviteit van de medewerkers? Is er genoeg draagvlak om de verandering ook op operationeel niveau waar te maken? Uiteindelijk valt of staat het onderwijs met de inzet van de individuele docent. Verlies van effectiviteit door weerstand is een bekend gegeven bij veranderingsprocessen. Juist in die situaties kan een onderwijsarchitect complementair zijn aan de interne begeleiders. Een onderwijsarchitect brengt de organisatie en de medewerker dichter bij elkaar. Door het onderkennen van individuele behoeften en talenten en het herontwerp van het werk, wordt weerstand gereduceerd en kunnen de puntjes op de “i” worden gezet.
Voorbeelden
[bewerken]
| Scholen met onderwijsarchitecten | Bureaus met onderwijsarchitecten |
|---|---|
| Esloo Onderwijsgroep | Matrio OnderwijsArchitecten |
| ROC Ter AA | Concent Group |
| Montaigne Lyceum | Bureau voor Educatief Ontwerpen |
| Hogeschool Zuyd | Rene Kemper |
| Commanderij College | GM Onderwijsontwikkeling |
| ROC Flevoland | Cinop |
| Amadeus Lyceum | KPC Groep |
Bronnen
[bewerken]Verdieping
[bewerken]De volgende open en gratis bronnen kunnen helpen bij verdere verdieping in deze materie:
Verwijzingen
[bewerken]Organisaties
Begrippen
- ↑ een bezigheid die een leerproces in gang zet.
Referenties
- ↑ W.H.A. Hofman, R.H. Hofman, B.J. Dijkstra, de Boom en M. Meeuwisse (november 2007). Innovaties in het voortgezet onderwijs . UOCG, GION: RISBO Contractresearch BV.
- ↑ Ed Schüssler (2006). Weg van de middenschool: dertig jaar na de start van het middenschoolexperiment. . Garant. ISBN: 9044119869.
- ↑ Ehlen, C. (2002). 'Maatwerk nieuwe onderwijsarchitectuur. (Eindadvies van de werkgroepen van het Project Flexibilisering.) . Heerlen, Hogeschool Zuyd:
- ↑ Stichting Architecten Research Onderwijsgebouwen (2009). Een traditie van verandering – de architectuur van het hedendaagse schoolgebouw . NAI Uitgevers.
- ↑ Rijksuniversiteit Groningen . 'Individueel Onderwijsontwerptraject .
- ↑ Wiki Kennisnet . 'Begrippen en definities: Onderwijsarchitectuur .
- ↑ KIM A.D. TREUR, LIDEWEY E.C. VAN DER SLUIS (2005). 'THE BENEFITS OF COACHING FOR EMPLOYEES AND THEIR ORGANISATIONS . Vrije Universiteit Amsterdam.
- ↑ Arianne Mantel (10 mei 2007). 'Motivatiebureau pept leraren op . De Telegraaf.
- ↑ . 'Website Onderwijsontwerp .
- ↑ u-Ling Shih Ed.D, Associate Professor . 'A pedagogical design strategy for effective technology-based learning: iLearn model . International Journal of Instructional Technology and Distance Learning.
- ↑ Kenneth L. Kraemer, Irvine Jason Dedrick, Irvine Prakul Sharma (2009). 'One laptop per child: vision vs. reality . University of California: Communications of the Association for Computing Machinery, Volume 52 , Issue 6.
- ↑ Jaki Clark (2009). 'OLPC and the US: The Factors, Design for Development . Stanford University:
- ↑ . 'Website Esloo Onderwijsgroep .
- ↑ Elisabeth van Elsen (2007). 'Onderwijsarchitecten: constructief en creatief onderwijs vernieuwen . Happy Horseman.
- ↑ VO-Raad . 'Toolkit: Ben ik een onderwijsarchitect? .
- ↑ mw. A.E.W. Nooij (2006). Verslag jaarlijks onderzoek ROC Ter AA . Onderwijsinspectie.
- ↑ (2008). Jaarverslag Esloo Onderwijsgroep .
- ↑ Frits Achterberg en Ditte Lockhorst (2009). Onderwijs is populair: praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek . Katholieke Universiteit Leuven: Onderwijs Research Dagen 2009.
- ↑ (2010). Met geduld en met anderen . Maandblad Groen Onderwijs, 2010 editie 2.
- ↑ G. van der Mee (2006). Meer handen voor hetzelfde geld:...de hooggekwalificeerde docent is de onderwijsarchitect die nieuwe plannen ontwikkelt en het overzicht houdt.. . Algemene Onderwijsbond.
- ↑ Linda Sontag Jolijn van Haaf, Ramona van der Linden en Marjon Meijs (2004). 'Onderwijsmonitor: Onderwijsvernieuwing en ict in het voortgezet onderwijs . Tilburg: IVA.
- ↑ Expeditie durven, delen, doen (2010). Onderzoek brengt ingebouwde reflectie . Didaktief Special.
- ↑ Ruud de Moor Centrum (2009). De lerende school in beeld - Amadeus Lyceum . Open Universiteit.
- ↑ Jos Scheffers, onderwijsarchitect KPC (2008). Plan voor de vorming van meerscholenkoppels . Sittard: Jaarverslag van Focus, stichting voor onderwijs en opvoeding.
- ↑ Monique van der Steen (2008). Bij sollicitatie zelf ontwikkeld materiaal meenemen . LeermiddelenVO een project van het Innovatieplatform.
- ↑ Mr. U.W. Bentinck (26 oktober 1995). ..het Instituut voor Binnenhuisarchitectuur, die onafhankelijk woonadviezen aan consumenten geeft, het begrip ‘binnenhuisarchitect’ zonder meer mocht gebruiken.. . Arrondissementsbank in Amsterdam.
- ↑ Baan, R.E. en Diesman, M.C. (2011). Gedichtenbundel: Onze visie op onderwijs in gedichten . Dordrecht: Ooi en Ram Educatief Ingenieursbureau.