Onbewust leren/Onbewust
Er is sprake van onbewust leren als er sprake is van een leerproces die de lerende[1] niet is gestart door een wilsdaad, niet beseft, niet kan sturen en geen moeite kost.
Voordelen
[bewerken]"Je bent nooit te JONG om te leren"
Het voordeel van onbewust leren is dat de leer(verwerkings)capaciteit vele malen hoger is[2], meer waarneemt[3] en continue (op de achtergrond) doorgaat[4], zelfs bij anesthesie.[5] De belangrijkste taak van je brein is namelijk niet om te denken. De belangrijkste taak is om de systemen te regelen die je in leven houden en gedachten en gevoelens die vanuit het onbewuste opkomen zijn meer ten dienste daarvan (allostasis) dan de mens beseft.[6]
Daarnaast gaat het vanzelf, het kost geen enkele moeite (zie leerinspanning versus leersnelheid voor het bepalen van de leerkwaliteit). In de eerste 7 levensjaren, waarin kinderen vooral nog in een hypnotische toestand verkeren, is dit effect heel sterk.
Daarnaast is bij het ontstaan van (leer)gedrag het onbewuste veel belangrijker dan het bewuste.[7] Onbewust beslissen zorgt ervoor dat we ingewikkelder problemen beter oplossen dan we puur met bewust redeneren aankunnen. Omdat het onbewuste ons gedrag voornamelijk bepaalt[8] - ook al ervaren we dat we een vrije wil hebben daarin - heeft onbewust leren het voordeel dat je direct de bron van je gedrag ontwikkelt in plaats van indirect via je bewustzijn.
Onderwijs dat is ontworpen om onbewust leren te optimaliseren zal vanzelf zorgen voor een leerplan dat flexibel en creatief is, twee belangrijke indicatoren voor een hoge kwaliteit van leren.
Als je onbewust leert betekent dat het geleerde diep wordt verankerd in een immens groot netwerk. Dat netwerk is in staat complexe systemen te doorgronden die het bewustzijn niet kan verwerken[9] en zelfs plaats kan vinden zonder dat het bewuste er een rol in hoeft te spelen.[10] Het betekent dat je bij het schaken bijvoorbeeld nadat je heel veel partijen hebt gespeeld, alleen het onbewuste de verschillende posities kan opslaan zodat je op een gegeven moment intuïtief aanvoelt welke zetten tot succes leiden.
Het traditionele onderwijs is ingericht op onbewust leren in de zin dat de docerende nadenkt over wat en hoe de lerende dient te leren, waarbij laatstgenoemde het onbewust ondergaat. Zou er al sprake zijn van eigen inbreng (Vrij leren) dan zijn de starre voorkeuren voor bepaalde leeractiviteiten in bepaalde leersituaties (leerstijl) of aangeboren of meestal onbewust aangeleerd.[11] Alleen bewuste aandacht voor hoe leren werkt (Leren leren) leidt tot bewust leren. Soms echter is het ondoenlijk of onwenselijk om wat onbewust is geleerd bewust te maken, zoals het benoemen van de onbewuste communicatie in informele situaties.[12]
Nadelen
[bewerken]Echter intuïtie werkt niet feilloos (probeer maar eens snel schaken). Het loont de moeite om elke zet te analyseren. Ook geeft het onbewuste niet een volgorde mee waarop de zetten het beste uitpakken; het onbewuste denkt niet logisch of in strategieën. Iets waar schaaktrainers vaak op wijzen; de zet-volgorde doet er toe. Om relaties te leggen tussen wat er opborrelt vanuit het onbewuste en deze op een werkbare manier te representeren aan het onbewuste, is de hippocampus nodig.[13]
Onbewust leren heeft als nadeel dat het ongericht is. Het wordt door situaties en omgeving gestuurd en niet vanuit een weloverwogen wens. Daarom word je vooral in de hypnotische kinderjaren geprogrammeerd door je ouders en omgeving, hetgeen een evolutionair voordeel heeft voor een sociaal wezen. Aangezien 95% van je denken onbewust geschiedt, ook in de volwassen fase, kan men stellen dat ook volwassen maar voor 5% vrij zijn in hun denken. Alleen het bewuste 5% deel kan ontsnappen aan het onbewuste programma en in vrijheid denken; "I get such fun out of thinking that I don't want to destroy this most pleasant machine that makes life such a big kick" (Richard Feynman). [14]
Het onbewust leren kun je ook niet zelf sturen en reguleren. De leeropbrengsten kunnen wel degelijk hoog zijn, maar je hebt er zelf geen invloed op waardoor het dus "gevaarlijk" kan zijn. Ook hoeft het leren niet te leiden tot persoonlijke of sociale waardetoevoeging. Het wordt meer vanuit instinctief overleven gevoed dan vanuit een doordachte keuze om aan het leven of aan de samenleving een meerwaarde te geven.
Onbewust leren nodigt ook niet uit tot leren leren of het reflecteren op het leren om zo van een oppervlakkig niveau naar een diepgaand niveau van leren te komen.[15] Dit diepgaand niveau levert meta-cognitieve vaardigheden op die vaak pas op lange termijn voordelen op leveren bij de primaire leerdoelen die gangbaar zijn in het reguliere onderwijs; het vergt oefening om na het implementeren van een nieuwe racemotor je te ontwikkelen van chauffeur tot coureur, vooral als je alleen oefent op de openbare weg.[16]
Bewustzijnsniveaus
[bewerken]Of er bewustzijn is, lijkt geen mens aan te twijfelen. Wat bewust zijn precies is des te meer. Want hoe kun je bewust zijn van je bewust zijn? Reflecteren of nadenken verstoort het bewust van je bewust zijn. Want alleen in de stilte tussen gedachten is er een diep besef dat er meer is dan die gedachten alleen. Dat er een podium nodig is om dat gedachtespel te laten spelen, en dat podium zien we pas echt als er even geen spelers ons afleiden. Het onbewust zijn met je hoofd te verkennen is nog lastiger. Het kennen van ons (on)bewustzijn is lastig conceptueel te maken.
Om te differentiëren tussen bewust of onbewust leren is desondanks wel een theorie die het verschil tussen het onbewuste en bewuste brein scherp maakt nodig.[17] Volgens Antonio Damásio, een Portugees neuroloog en schrijver, is het bewustzijn een toestand waarin men kennis heeft van het eigen bestaan en dat van de omgeving[18]. Het bewustzijn kan men indelen in verschillende niveau's[19], waarbij men onbewust kan typeren als het laagste bewustzijnsniveau.
| Naam | Toestand | Typering |
|---|---|---|
| Archaïsch | Diepe slaap | Onbewust |
| Magisch | Slaap | Natuur, emotie |
| Mystiek | Droom | Ziel, fantasie |
| Mentaal | Wakker | Abstract, ruimtetijd |
| Integraal | Verlicht | Geest, verbondenheid |
In de boeddhistische psychologie (yogacara) worden acht bewustzijnslagen onderscheiden. Deze zijn goed te mappen op de indelingen zoals de westerse psychologie die hanteert. Rudolf Steiner benoemt het onderbewuste als het deel van de menselijke ziel die zich niet in bewuste zaken als begrippen, voorstellingen of wilsuitingen, maar vanuit onbekende diepten in de persoonlijkheid en drijfveren uitleven.
Het onbewuste is volgens bijvoorbeeld Freud niet hetzelfde als het onderbewuste. Het onderbewuste betekent dat bewuste waarnemingen onder je bewustzijn worden opgeslagen en verwerkt. Het verwerken en onthouden van bewuste gewaarwordingen gebeurt zonder dat je daar bewust van bent. Bij het onbewuste gaat het erom dat ook de gewaarwording zelf niet bewust is.
| Naam | Waarneming | Verwerking |
|---|---|---|
| Onbewust | Automatisch | Automatisch |
| Onderbewust | Weloverwogen | Automatisch |
| Bewust | Weloverwogen | Weloverwogen |
Al deze indelingen kunnen we als volgt integreren:
| Naam | Waarneming | Verwerking | Uitingsvormen | Niveau's | Laag | Toestanden |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Onbewust | Automatisch | Automatisch | Kan zich niet direct uiten | Archaïsch | Alayavijñāna | Diepe slaap |
| Onderbewust | Weloverwogen | Automatisch | Persoonlijkheid, drijfveren Ziel, fantasie |
Magisch Mystiek |
Saṃjñā | Slaap Droom |
| Bewust | Weloverwogen | Weloverwogen | Abstract, ruimtetijd, begrippen, voorstellingen, wilsuitingen Geest, verbondenheid |
Mentaal Integraal |
Manas | Wakker Verlicht |
Bronnen
[bewerken]Verdieping
[bewerken]De volgende open en gratis bronnen kunnen helpen bij verdere verdieping in deze materie:
Verwijzingen
[bewerken]- ↑ Simons, R. (1999) Theories of Unconscious Learning Confronted. Biannual conference on research on learning and instruction. Padua (Italy). August 26 –31 2003.
- ↑ Miller, G.A. (1956). The magical number seven plus or minus two: Some limits in our capacity to process information. Psychological Review, 63, 81-97.
- ↑ Peirce, C.S., Jastrow, J. (1884). On small differences in sensation. Memoirs of the National Academy of Science, 3, 75-83.
- ↑ Stickgold, R. et al. (2001). Sleep, learning an dreams: Off-line memory reprocessing. Science, 294, 1052-1057.
- ↑ Deeprose, C., Andrade, J., Varma, S., & Edwards, N. (2004). Unconscious learning during surgery with propofol anaesthesia. British journal of anaesthesia, 92(2), 171-177.
- ↑ Feldman Barrett, L. (2020). Seven and a Half Lessons about the Brain. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN: 0358157145, ISBN: 9780358157144.
- ↑ Dijksterhuis, A. (2007) Het slimme onbewuste: denken met gevoel. Amsterdam: Bert Bakker.
- ↑ Libet, B., Gleason, C.A., Wright, E.W., Pearl, D.K. (1983). Time of conscious intention to act in relation to onset of cerebral activity (readiness-potential): The unconscious initiation of a freely voluntary act. Brain,106, 623-642.
- ↑ Dienes, Z. (2012). Conscious versus unconscious learning of structure. Statistical learning and language acquisition, 1, 337-364.
- ↑ Reber, A. S. (1989). Implicit learning and tacit knowledge. Journal of Experimental Psychology: General, 118(3), 219–235. https://doi.org/10.1037/0096-3445.118.3.219
- ↑ Pine, A., Mendelsohn, A., & Dudai, Y. (2014). Unconscious learning of likes and dislikes is persistent, resilient, and reconsolidates. Frontiers in psychology, 5, 1051.
- ↑ Nonaka, I., Reinmoeller, P., & Senoo, D. (1998). The 'ART' of knowledge: Systems to capitalize on market knowledge. European Managament Journal, 16(6), 673-684.
- ↑ Hannula, D. E., & Greene, A. (2012). The hippocampus reevaluated in unconscious learning and memory: at a tipping point?. Frontiers in human neuroscience, 6, 80.
- ↑ Feynmann, R.P. (1985). Surely You're Joking Mr. Feynman! Londen: Vintage.
- ↑ Hinett, K. (2002). Improving Learning through Reflection. York: Higher Education Academy.
- ↑ Verpoorten, D. (2012). Reflection amplifiers in self-regulated learning (Doctoral dissertation. Open Universiteit, Heerlen, The Netherlands)
- ↑ McLaughlin, B. (1990). “Conscious” versus “unconscious” learning. TESOL quarterly, 24(4), 617-634.
- ↑ António Damásio (2010). Self Comes to Mind. Constructing the Conscious Brain. Pantheon Books, New York
- ↑ Gebser, J. (1985). The ever-present origin. Athens, Ohio: Ohio University Press.