Humanature/Eenheid

Kijk en je ziet het niet
men noemt het het onzichtbare.
Luister en je hoort het niet
men noemt het het onhoorbare.
Grijp ernaar en je pakt het niet
men noemt het het onstoffelijke.
Deze drie zijn onvoorstelbaar,
zij verschijnen samen als de Eenheid.
Daodejing - tekst 14;"De oorsprong van de Dao"

Anatman

Een vaste ziel, zelf, geest, diepere essentie van ik of bewustzijn (Atman in het hindoeïsme) als een onafhankelijk, permanent en onveranderlijke entiteit bestaat volgens de materialistische scholen in het boeddhisme niet. Alles is met elkaar in verbinding en in beweging. Er is volgens deze leer sprake van een niet-zelf of anatman. In de Neurowetenschap vinden we steun voor deze opvatting. Want hoewel neuronen op zich signalen ontvangen, (samen) doorgeven, en zo gedachten, gevoelens, sensorische weergaven en motorische gedragingen creëren, schijnt er geen centrale bestuurder te zijn, zoals ook de Bodhisattva Avalokitesvara tijdens een diepe meditatie had ondervonden. Tezamen creëren de neuronen als netwerk het emergent verschijnsel van een afzonderlijke beslisser. Er is geen beslisser, alleen de beslissing als een gevolg van vele neuronen die op een complexe harmonieuze manier samenwerken. Op dezelfde manier is er een gevoel, gedachte of actie of waarneming, maar er is geen voeler, denker, uitvoerder of waarnemer. Om dit te begrijpen wordt soms een vergelijk gemaakt met de wind. Men zegt dat de wind waait, maar het waaien van lucht is wat we wind noemen. Er is geen werkelijke losstaande entiteit die kan waaien, het is een concept van onze geest die het bewegen van lucht als wind definieert. Hetzelfde geldt voor de opmerking dat de regen valt. Regen is vallend water.

De filosoof Alan Watts schrijft in zijn "The Book" dat wetenschap heeft aangetoond dat we niet in deze wereld komen, maar er uit voortkomen zoals de bladeren uit een boom. Elk individu is volgens hem een expressie van de hele natuur. Een astronoom weet namelijk dat de mens uit sterrenstof bestaat, hogere elementen die zijn voortgekomen uit een eerder ontplofte ster (supernova).

Meten

Vanuit de natuurkunde kennen we het begrip complementariteit; het principe dat objecten complementaire eigenschappen hebben die niet tegelijk kunnen worden waargenomen. Zo kan een elementair deeltje zowel een golf zijn als een deeltje. Na het meten wordt duidelijk wat het is. In het hindoeïsme kent men dit meten of onderscheiden als Maya, de kosmische kracht waardoor het universum zich manifesteert en zich organiseert. Iets wat eerst buiten de realiteit van ruimte en tijd viel in de domein van mogelijkheden, wordt door meten een magisch verschijnsel of illusie. In de domein van de mogelijkheden is er geen onderscheid, omdat meten ruimte en tijd impliceert. Zodoende is in dat domein alles met elkaar verbonden, is er volledig eenheid. Volgens sommige fysici zoals Amit Goswami kan men deze eenheid het best opvatten als kosmisch bewustzijn, niet te verwarren met ego-bewustzijn als slechts een l(agere)ego-blokje.

In sommige hindoeïstische tradities kan het begrip Maya ook geassocieerd worden met het idee van dualiteit, waarbij alles in de wereld wordt gezien als twee tegengestelde kanten van een munt, zoals goed en kwaad, mannelijk en vrouwelijk, of yin en yang. Dit idee van dualiteit kan ons ervan weerhouden om te zien dat alles in de wereld verbonden is en dat er geen echte scheiding bestaat tussen deze tegengestelde kanten.

In beide gevallen kan het begrip Maya dus gezien worden als een kracht die ons ervan weerhoudt om eenheid te zien en ons afleidt met onderscheid maken en dualiteit. Sommigen zien het overwinnen van de illusies van Maya als een belangrijk doel in het hindoeïsme, wat kan leiden tot het bereiken van eenheid en verlichting.

Synergie

Op dezelfde synergetische manier als neuronen werken alle andere cellen in ons lichaam ook samen, zonder dat eentje ervan de baas is. Er is biologisch gezien geen afzonderlijk lichaam gescheiden van de rest, want elke ademteug die we innemen zorgt ervoor dat er onderdelen (CO2 en O2) worden uitgewisseld. De externe lucht van zonet, wordt net als voedsel even later het lichaam. De onderdelen van het lichaam worden op den duur weer uitscheiden. Er is dus geen vast lichaam en het kan niet bestaan zonder zijn omgeving.

In de natuurwetenschappen kan synergie gezien worden als een eenheid waarbij twee of meer elementen samenwerken om een groter effect te behalen dan het optellen van hun individuele bijdragen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer twee stoffen samenkomen en een chemische reactie veroorzaken die niet mogelijk was geweest als de stoffen afzonderlijk waren gebruikt.

In de filosofie en religie kan synergie ook gezien worden als een eenheid waarbij verschillende elementen samenwerken om een groter effect te behalen. In de filosofie kan dit bijvoorbeeld gebeuren wanneer verschillende ideeën of concepten worden gecombineerd om een dieper begrip van de werkelijkheid te verkrijgen.

In sommige religieuze tradities kan synergie ook worden gezien als een manier om eenheid te bereiken met een hoger geestelijk of spiritueel niveau. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door meditatie of gebed, waarbij de individuele persoon zich verbindt met een hoger bewustzijn of eenheid met het universum.

In beide gevallen kan synergie dus gezien worden als een manier om verschillende elementen te combineren om een groter begrip of eenheid te bereiken. Het begrip synergie kan dus zowel in de natuurwetenschappen als in de filosofie en religie worden toegepast en kan helpen om een dieper begrip te verkrijgen van de werkelijkheid en ons plaats in de wereld.