Bekende filosofen uit de geschiedenis/Parmenides
Parmenides van Elea (ca. 515 v.Chr.) was een Oudgrieks filosoof. Hij staat bekend om zijn bijdragen aan de metafysica en zijn filosofische gedicht dat achteraf de titel 'Over de natuur' kreeg en waarvan slechts fragmenten zijn overgebleven. Parmenides wordt vaak beschouwd als een van de belangrijkste presocratische filosofen. Hij was afkomstig uit de Griekse kolonie Elea in Zuid-Italië, waar hij een filosofische school stichtte. De volgelingen van deze school worden gezamenlijk de 'Eleaten' genoemd en naast Parmenides kunnen ook zijn leerlingen Zenon uit Elea en Melissos uit Samos worden genoemd. (Xenophanes wordt soms ook tot deze groep gerekend).
Parmenides is vooral bekend om zijn filosofie van het monisme, het geloof dat de werkelijkheid uiteindelijk één en onveranderlijk is. Hij voerde aan dat de ware werkelijkheid, die hij het 'Zijn' noemde, eeuwig, ondeelbaar en zonder enige verandering of beweging is. Volgens Parmenides bedriegen onze zintuigen ons en is de wereld van schijn een illusie. Hij geloofde dat rede en logica de enige manier waren om toegang te krijgen tot ware kennis.
In zijn gedicht 'Over de natuur' presenteerde Parmenides een kosmologie die een contrast verbeeldde tussen het rijk van de werkelijkheid (het Zijn) en het rijk van schijn (het Worden). Zijn wordt beschreven als onveranderlijk, tijdloos en ondeelbaar, terwijl Worden wordt gekenmerkt door verandering, veelheid en vergankelijkheid. Parmenides voerde aan dat Worden een illusie was en dat ware kennis alleen verkregen kon worden door Zijn te begrijpen.
Parmenides maakt een scherp onderscheid tussen "zijn" en "niet-zijn". Iets niet-zijn kan nooit iets zijn worden, en iets zijn kan nooit iets niet-zijn worden. Tegen deze achtergrond wordt het begrip verandering een probleem. Volgens Parmenides kan verandering op twee manieren worden opgevat:
- Iets dat is, is ontstaan uit iets dat niet is. Wanneer er een verandering plaatsvindt, gebeurt er iets (iets blijft). Maar het was niet ontstaan (was niet-zijn) vóór de verandering. Maar hier is het probleem dat iets dat is niet kan ontstaan uit iets dat niet is.
- Iets zijnde is ontstaan uit iets anders zijnde. Dit veronderstelt dat er een scheiding moet zijn tussen de twee gebeurtenissen. Anders waren de twee evenementen gewoon hetzelfde. De scheiding moet noodzakelijkerwijs iets niet-bestaands zijn. Maar hier is het probleem dat iets niet-zijn nooit iets zijn kan worden, noch weer iets niet-zijn.
De filosofie van Parmenides had een grote invloed op latere denkers, waaronder Plato en Aristoteles. Vooral Plato hield zich bezig met de ideeën van Parmenides en ontwikkelde zijn eigen metafysische theorieën, waaronder de theorie van de vormen. Parmenides' nadruk op rede en het zoeken naar de ultieme waarheid had ook invloed op de ontwikkeling van de westerse filosofie.
Hoewel veel van Parmenides' werken niet bewaard zijn gebleven, worden zijn ideeën en bijdragen aan de oude Griekse filosofie nog steeds bestudeerd en besproken.