Toki Pona/Les 3

Les 3: Lijdend voorwerp en samengestelde zinnen

Besproken vocabulaire in deze les:

• Zelfstandige naamwoorden
  • ilo - gereedschap, machine, apparaat
  • kili - fruit, groente
  • ni - dit, dat
  • ona - hij, zij, het
  • pipi - insect, spin
  • ma - land, regio, (landelijk) gebied
  • ijo - iets, spul, ding

• Werkwoorden
  • jo - hebben, bezitten
  • lukin - zien, kijken, zicht
  • pakala - rotzooi maken, vernietigen; ongeluk
  • unpa - sex hebben, sex; sexueel
  • wile - willen, nodig hebben; verlangen

• Grammaticale woorden
  • e - geeft lijdend voorwerp aan

Lijdende voorwerpen gebruikmakend van e

In les 2 werd besproken dat mi moku twee betekenissen kan hebben: Ik eet of Ik ben voedsel. Je dient dus gebruik te maken van de context om de exacte betekenis te achterhalen. Er is echter een manier om te specificeren wat je wilt zeggen. Bekijk eens:

• mi moku e kili. - ik eet fruit
• ona li lukin e pipi. - hij/zij bekijkt het insect

Waar het werkwoord betrekking op heeft, is het lijdend voorwerp. In Toki Pona worden werkwoord en lijdend voorwerp gescheiden doormiddel van e, zodat er geen onduidelijkheid is.

Ook werd in les 2 besproken dat sina pona, net als mi moku twee twee mogelijke betekenissen heeft: Jij bent goed of Jij maakt. Normaal gesproken zou het Jij bent goed betekenen daar je praktisch nooit zegt Jij maakt zonder te specificeren wat de persoon maakt. Met e kan je dit specificeren:

• ona li pona e ilo. - zij maakt de machine
• mi pona e ijo. - ik maak iets

Blijf e oefenen samen met het woord li. Later zal duidelijk worden waarom e zo belangrijk is in Toki Pona.

Lijdende voorwerpen gebruikmakend van e en wile

Als je wilt zeggen dat je iets wil, doe dan als volgt:

• mi wile lukin e ma. - ik wil het land zien
• mi wile pakala e sina. - ik wil jou vernietigen

Zoals te zien komt e niet vóór de onbepaalde wijs, maar erachter, gevolgd door het lijdend voorwerp.

Sommigen vergissen zich weleens en zeggen iets als: mi wile e pakala e sina.
Pas dus op, want dan zou je zeggen: Ik wil vernietigen en jou. (Ik wil vernietigen. Ik wil jou)

Samengestelde zinnen

Er zijn twee manieren in Toki Pona om samengestelde zinnen te maken. De ene manier maakt gebruik van li en de andere van e. Aangezien we beiden al hebben behandeld zullen we nu kijken hoe met deze woorden samengestelde zinnen kunnen worden gemaakt. Bekijk:

• pipi li lukin li unpa.

Dit kan vertaald worden als: "De spin kijkt en heeft sex". Door li voor elk werkwoord te zetten kan je laten zien dat het onderwerp, pipi in dit geval, meer dan één ding doet.

• mi moku li pakala.

"Ik eet en vernietig". Hoewel li niet tussen mi en moku staat omdat mi het onderwerp is, gebruiken we het wel voor het tweede werkwoord, pakala. Zonder li in de zin zou het geheel uiterst verwarrend worden. Samengestelde zinnen met sina als onderwerp volgen dezelfde regels.

De andere soort van samengestelde zin is wanneer één werkwoord meerdere lijdende voorwerpen heeft, zoals het volgende voorbeeld toont:

• mi moku e kili e telo.

"Ik eet/drink fruit en water". e wordt meerdere keren gebruikt omdat zowel kili als telo lijdend voorwerp zijn. Nog een voorbeeld:

• mi wile lukin e ma e suno. - ik wil het land en de zon zien