Leer jezelf ecologisch tuinieren/Mais
|
Mais of maïs (Zea mays ssp. mays) is een graan afkomstig uit Midden-Amerika en behoort tot de Grassenfamilie.
Geschiedenis
Mais komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika waar het gewas door Indianen veredeld werd tot grotere, voedzame kolven. Zij zochten steeds de beste, lekkerste, grootste kolven uit om de mais mee voort te planten. Waarschijnlijk zijn ze ooit begonnen met de Teosinte, een klein grasplantje. Columbus, die in 1492 Amerika 'ontdekte' heeft de plant uiteindelijk meegenomen naar Spanje waar de plant direct goed gedijde. Voor het koudere klimaat hebben de Europeanen de mais zelf verder veredeld waarna de plant het in koudere gebieden ook steeds beter ging doen.
Bloeiwijze
Bij mais zijn de vrouwelijke en mannelijke bloemen van elkaar gescheiden. Aan de top van de plant zitten in de pluim de mannelijke bloemen. Ongeveer halverwege de plant zitten in de oksels van de bladeren één of meer kolven bestaande uit de vrouwelijke bloemen.
Veredeling
Mais is een windbestuiver. Vroeger bestonden de rassen uit zogenaamde open bestoven rassen. Tegenwoordig zijn bijna alle maisrassen hybriden. Afhankelijk van de opbouw wordt gesproken van enkelvoudige (opgebouwd uit twee inteeltlijnen), drieweg (drie inteeltlijnen) of vierweg (vier inteeltlijnen) hybriden. Door maisplanten via zelfbestuiving in te telen worden inteeltlijnen verkregen. Als deze inteeltlijnen in specifieke combinaties elkaar bestuiven ontstaan beter groeiende en hoger opbrengende planten. Dit effect noemen we "heterosis". Kruisbestuiving wordt verkregen door de moederplanten te ontpluimen.
Bestanddelen van de maiskorrel
Mais behoort tot de monocotylen of eenzaadlobbige planten. Het reservevoedsel zit bij de maiskorrel dus opgeslagen in het endosperm. Er wordt onderscheid gemaakt in dent en flint. De dentkorrel is te herkennen aan het deukje in de top van de korrel. Een maiskorrel van het denttype bestaat voor 80% uit koolhydraten (zetmeel en suikers), 10% eiwit, 4,5% olie, 3,5% vezels en 2% mineralen. Het zetmeel bestaat hoofdzakelijk uit twee polysachariden, waarvan amylopectine met 75 à 80 % van de hoeveelheid polysacchariden de belangrijkste is. Amylose is de andere belangrijke polysacharide. Bij de kleefmais bestaat het zetmeel in de korrel hoofdzakelijk uit amylopectine.
Toepassingen
Mais wordt op verschillende manieren als voedsel gebruikt:
- Maismeel wordt o.a. gebruikt om tortilla's en maisbrood te maken.
- Ook cornflakes worden van mais gemaakt.
- Het maiszetmeel wordt in de vorm van maïzena gebruikt als bindmiddel voor sauzen, soepen of pap.
- Maisgluten is een restproduct dat ontstaat bij de zetmeelwinning uit korrelmaïs en is zeer eiwitrijk. Maisgluten wordt als veevoer voor onder andere runderen gebruikt. Gebroken maiskorrels worden als zetmeelbron gebruikt bij de bierbereiding. Door de lage hoeveelheid gluten in maismeel is het echter niet geschikt om te laten rijzen als brood.
- Maisolie wordt gebruikt als tafelolie.
- Maisbier wordt (oa) in Afrika gemaakt. De vrouwen maken een maispap waarin speeksel gespuugd wordt. De enzymen in het speeksel zetten het aanwezige zetmeel om in gluten/suikers die na een paar dagen gisten worden omgezet in een beetje alcohol.
- In de VS wordt mais ook gebruikt om whiskey van te maken. De traditionele Bourbon moet minimaal 51% mais bevatten, maar meestal is dat zo'n 70%.
- Pofmais wordt gebakken op de pan en verandert in popcorn, doordat het vocht in de korrel bij verhitting uitzet. Pofmais is een speciaal maistype dat veel vocht in de korrel vasthoudt.
- Polenta, een couscousachtige mais-pap in Italië en Oost-Europa
- Daarnaast wordt mais gebruikt als grondstof voor een vergister voor de productie van biogas.
Soorten
-
Zea mays (Suikermais)
Nog niet beschreven soorten:
Ziekten
- Stengelrot is de meest voorkomende ziekte in mais en wordt veroorzaakt door Fusarium-schimmels. Het merg van de stengelvoet verrot, de voet van de stengel wordt zacht en de stengels knikken om. Ook de kolven kunnen worden aangetast. De ziekte treedt op als de plant aan het afrijpen of verzwakt is.
- Ritnaalden komen vooral voor na het scheuren van grasland. De larven van de kniptor boren zich in het gewas waardoor de plant slap gaat hangen.
- Builenbrand (Ustilago maydis) kan tijdens een warme zomer optreden. Hierbij worden in plaats van korrels builen, vruchtlichamen van de schimmel, in de kolf gevormd.
De fruitvlieg legt haar eitjes op de plant voor het vierde bladstadium. De larve kan vergroeiingen veroorzaken. Aangetaste planten zullen meer dan normaal uitstoelen.
De maiswortelboorder is een quarantaineorganisme die de wortels van de maisplant kan aantasten.
Zie voor recepten: Kookboek:Mais
