Bouwen

BOUWEN
Bouwen, renoveren en onderhoud in Nederland

Inleiding

Bouwen is het vakgebied van het realiseren van een bouwwerk. Een bouwwerk is een in, op of anderszins duurzaam met de grond verbonden geheel van materialen dat gevormd is om beschutting te geven aan dat wat het gebouw omgeeft. Een bouwwerk bestaat uit zijn aard uit wanden, een dak en heeft een toegang, dan wel is toegankelijk. Bouwen is al het handelen dat er toe leidt dat uiteindelijk een bouwwerk klaar is en bruikbaar voor die specifieke of de meer algemene functie waar het voor bedoeld is.

Gebouwen in het algemeen zijn bijvoorbeeld:

• een woning
• een school
• een kerk
• een vuurtoren

Bouwwerken, geen gebouw zijnde, kunnen meer in het bijzonder ook zijn:

• een sluis
• een viaduct
• een tunnel

In deze gevallen wordt dan vaak gesproken over een kunstwerk.

De meer samenvattende benaming (of verzamelnaam) die wij geven aan gebouwen en kunstwerken is bouwwerken.

Deze inleiding geeft een eenvoudig inzicht in het bouwen aan bouwwerken in Nederland

Geschiedenis van het bouwen

Plaggenhut in Echten NL.

De geschiedenis van het bouwen bestaat in het prille begin uit twee van elkaar te onderscheiden ontwikkelingslijnen:

1. De bouw van inheemse bouwwerken ten behoeve van het eigen beschutten;
2. De bouw van uitheemse bouwwerken in Nederland door de volkeren die in het begin ons land hebben ontdekt en veroverd;

Deze ontwikkelingslijnen komen uiteindelijk tezamen en vormen dan de geschiedenis van het bouwen in Nederland voor de verschillende soorten van bouwwerken:

1. Ruraal of landelijke bouwwerken: hutten, boerderijen, huizen, dorpen;
2. Stedelijke bouwwerken;
3. Infrastructurele bouwwerken en kunstwerken;

Veel van de geschiedenis van het Nederlandse bouwen is er niet meer over. Toch hebben wij een redelijk beeld van de ontwikkeling van het bouwen in Nederland. Dit is mede te danken aan het intensieve veldwerk dat in de afgelopen eeuw is ontwikkeld en uitgevoerd. Daardoor is er al veel vastgelegd over hoe het er vroeger aan toeging.

Bouwproces

Het bouwen van een...

Het Bouwproces is in Nederland het proces dat zich voltrekt ten behoeve van de realisatie van een gebouw of bouwwerk van algemene of bijzondere aard. Het bouwproces is een complex proces dat zich gedurende een bepaalde tijd afspeelt (bouwtijd) voorafgaan aan de bouwtijd wordt er nagedacht over wat te bouwen, hoe, waarmee en op welke wijze. Deze voorbereidende werkzaamheid zijn in de afgelopen tijd steeds belangrijker geworden. Daarnaast speelt ook de aandacht die er constant is voor de (uiteindelijke) kostprijs van het bouwwerk (de bouwkosten). Om deze zaken allemaal zo goed mogelijk in de hand te houden is het proces gefaseerd en werkt men met een procesmethode genaamd GOTIK.

Fasering

Het (standaard) bouwproces krijgt overwegend vorm in een standaard aantal herkenbare stadium fases. In deze fases spelen zich globaal de volgende zaken af:

• De Initiatieffase is de fase waarin de bouwvraag ontstaat en wordt uitgesproken en uitgewerkt. Het resultaat van de fase is een concrete bouwvraag met aantallen en eenheden van de opdrachtgever.
• De Uitwerkingsfase is de fase waarin de bouwvraag wordt omgezet in een concreet aantal subvragen over de onder andere de financiële haalbaarheid, de maatschappelijke (on)gewenstheid en de mogelijkheden om bijvoorbeeld vergunningen te krijgen voor de bouw bij de lokale overheid. Deze fase wordt afgerond door het (uit)schrijven van een PvE (Programma van Eisen).
• De Ontwerpfase is de fase waarin een architect de opdracht krijgt om op basis van het PvE een ontwerp af te leveren dat binnen de kaders van het PvE past. De fase wordt afgesloten met een ontwerp. Dat ontwerp wordt vaak al getoetst door de gemeente op zaken die in het verlenen van de vergunning een cruciale rol spelen.
• De Aanbestedingsfase is de fase waarin het ontwerp van de architect enerzijds definitieve goedgekeurd dient te worden door de gemeente voor een bouwvergunning (tegenwoordig een omgevingsvergunning) en anderzijds dient er een prijs opgevraagd te worden bij partijen voor de realisatie (dit heet ook vaak een inschrijving). De fase wordt afgesloten enerzijds met een definitieve vergunning van de gemeente en anderzijds met een prijs (in de vorm van een aanbieding die bestaat uit een offerte en een begroting) voor het bouwen.
• In de Uitvoeringsfase wordt het project gerealiseerd door de aannemer. De opdrachtgever (of zijn vertegenwoordiger) ziet toe op een goed verloop van het bouwproces.
• Bij de Oplevering wordt het gebouw door de aannemer overgedragen aan de opdrachtgever. De opdrachtgever heeft dan eenmalig de gelegenheid het werk te keuren en indien goedgekeurd wordt het gebouw overgedragen. Na de oplevering neemt de opdrachtgever het gebouw in gebruik en begint de Gebruiksfase. Als de gebruiker het gebouw in gebruik neemt is er gedurende een paar maanden tot een jaar een termijn waarin de aannemer restpunten kan (of moet) oplossen. Deze termijn heet de onderhoudstermijn.

Er zijn tal van werken waarin deze fases al dan niet aangevuld met beheer na de oplevering voorkomen.

Jellema Hogere Bouwkunde|Jellema hanteert een andere licht afwijkende fasering dan hierboven. In onderstaande tabel is een vergelijking van de fasering opgenomen.

Vergelijking verschillende faseringen

Vergelijking fasering Standaard en Jellema (zie Bronnen)
Volgens Standaard		Volgens Jellema
Fasenummer	Standaard	Hoofdgroep volgens Jellema	Fase volgens Jellema
1	Initiatief	Programma	Initiatief
2	Uitwerking		Haalbaarheid
2	Uitwerking Programma van Eisen of PvE		Projectdefinitie
3	Ontwerp	Ontwerp	Structuurontwerp
3	Ontwerp		Voorlopig ontwerp
3	Ontwerp		Definitief ontwerp
4	Aanbesteding	Uitwerking	Bestek
4	Aanbesteding		Prijsvorming
5	Uitvoering	Realisatie	Werkvoorbereiding
5	Uitvoering		Uitvoering
6	Oplevering		Oplevering
Beheer
Sloop

Partijen

In het bouwproces spelen de volgende partijen of disciplines een rol:

• Opdrachtgever;
• Adviseur (bouwprocesmanager) van de opdrachtgever die het Programma van eisen of PvE schrijft en verder namens de opdrachtgever het proces begeleidt;
• Architect die het ontwerp maakt;
• Constructeur;
• Andere adviseurs die allerlei zaken voor de opdrachtgever in detail uitzoeken.
• Gemeente die het ontwerp keurt en een bouwvergunning afgeeft;
• Aannemer, onderaannemers, leveranciers;

De algemene benaming voor een persoon die de taak heeft om al deze partijen of disciplines (en daarmee het bouwproces) te managen heet bouwprocesmanager.

Gebouwen van algemene aard zijn gebouwen die een soort van gelijkvormigheid vertonen en waarvoor het bouwproces in hoge mate bekend is, bijvoorbeeld sociale woningbouw.
Gebouwen van bijzondere aard zijn gebouwen die uniek zijn en eenmalig worden gebouwd, zoals het Rijksmuseum te Amsterdam en de Amsterdam ArenA, en ook een Aquaduct bij Gouda of een vuurtoren op Terschelling.

Bouwprocesmanagement

Een Bouwprocesmanager (m/v) is in Nederland (het beroep van) een persoon die de taak heeft een bouwproces te managen. De algemene taak van de bouwprocesmanager is om het doel te bereiken dat gesteld is in het bouwproces: het (laten) realiseren van een gebouw of bouwwerk.

Functie

Meer specifiek ziet de bouwprocesmanager er op toe dat het gebouw of bouwwerk wordt gerealiseerd binnen de gestelde kaders:

• binnen het budget (hoeveelheid beschikbare financiële middelen);
• binnen de gegeven tijd (planning);
• binnen de gestelde kwaliteitseisen.

Tevens dient de bouwprocesmanager alle risico's in beeld te brengen en middels een risicoanalyse zodanig keuze te maken ten aanzien van zaken die in het bouwproces spelen dat met de kleinst mogelijke risico's en de grootste kans van slagen het project wordt gerealiseerd.

De bouwprocesmanager is onderdeel van de gehele organisatie die in wisselende samenstelling bij de bouw is betrokken. In de meeste gevallen is de bouwprocesmanager de vertegenwoordiger van de opdrachtgever.

De bouwprocesmanager is in de organisatie waar hij/zij een deel van uitmaakt de persoon bij uitstek waar alle informatie altijd beschikbaar is, of die in ieder geval weet waar betreffende informatie te verkrijgen is.

Een veel gebruikte methode om het bouwproces in alle aspecten te managen is de GOTIK methode.

Praktijk

Dr. Berlage, Architect (en Bouwprocesmanager zonder het te weten)

In het verleden bestond de taak of het vak van bouwprocesmanager niet, omdat de architect veelal ook deze taak (of taken) invulde. Door de complexere materie en de toename van het aantal deelnemers en disciplines in het bouwproces is de taak van bouwprocesmanager geleidelijk verzelfstandigd.

Anno 2012 zijn in Nederland de juridische voetangels en klemmen de grootste zorg van de bouwprocesmanager. De gemeentes zijn verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen en zien steeds meer claims op zich afkomen. De verantwoordelijkheid daarvoor leggen ze via de verleende vergunningen bij de opdrachtgever van het bouwwerk. Daarnaast is de burger steeds mondiger en maakt makkelijker dan vroeger de gang naar de rechter om (vermeende) schades die zijn ontstaan door het realiseren van een gebouw te verhalen.

De bouwprocesmanager werkt vaak vanuit een adviesbureau voor een (of meerdere) opdrachtgever(s) en is daarmee een professioneel bouwprocesmanager. In sommige gevallen, en dat aantal neemt de laatste jaren steeds meer af, treedt een medewerker in dienst van de opdrachtgever eenmalig in de plaats van de bouwprocesmanager (vaak vanuit de functie beheerder, facilitair manager, manager huisvesting of dergelijke). Dit gebeurt bij zeer grote organisaties die voor zichzelf aan het bouwen gaan. Bijvoorbeeld de grotere zorginstellingen, kerkelijke instellingen en gemeentes. Zo een interne bouwprocesmanager had vaak de bijnaam de BouwPaus. Mede door de toenemende juridisering van het bouwproces, (maar ook door het probleem van mogelijke belangenverstrengeling) zijn er steeds minder van dit soort BouwPausen.

Verantwoording

Bronnen

Bronnen