Onderwijs in relatie tot P2P/Toetsing aan de praktijk/De relatie onderwijs en samenleving: thema's, vragen en overwegingen
De relatie onderwijs-samenleving
De vraag waarop we in dit deel een antwoord zoeken is ‘wat de verschuiving van kapitalisme naar P2P betekent voor educatie en onderwijs?’. En meer bepaald de vraag hoe de relatie tussen educatie en onderwijs en een P2P samenleving en cultuur eruit ziet. En die relatie kan twee richtingen uitgaan. Op welke wijze beïnvloedt een P2P samenleving en cultuur het domein van educatie? Maar ook omgekeerd: op welke wijze kan en moet educatie de P2P samenleving en cultuur beïnvloeden?
We nemen het uitgangspunt van Bauwens dus ter harte, met name dat er een zich een transformatie aan het voltrekken is van een samenleving en cultuur waar de kapitalistische productiewijze centraal staat, naar een samenleving en cultuur waar P2P-productie centraal staat. In een kapitalistische samenleving gaat het met name om ruilverhoudingen, winst en groei. Het creëren en behouden van schaarste is een essentieel kenmerk. Denk bijvoorbeeld aan steeds nieuwe behoeften door steeds nieuwe of vernieuwde producten. Essentieel in de ruilrelatie is ook het aspect van eigendom en private goederen. In P2P-productie is het vertrekpunt niet schaarste, maar een overvloed. De focus ligt dan ook niet op eigendom, ruil, winst, maar op een bijdrage tot de productie van artefacten met een maatschappelijk nut. In P2P-productie gaat het om het produceren en re-produceren van de common, van wat gemeen goed is.
Competitief en coöperatief individualisme
In beide productiewijzen is er sprake van individualisme. Maar het gaat telkens om een ander soort individualisme. In een kapitalistische productie staat de productie van het individu en dus ook zijn eigendom (of loon en beloning) centraal, en aangezien het gaat om schaarste, is er ook steeds sprake van competitie. Individuen zijn in strijd met elkaar om het behalen van schaarse middelen, en dat kan gaan over geld, maar ook diploma’s en jobs. Een P2P-productie gaat ook uit van het individuele, maar de productie van het individu is steeds georiënteerd naar een gemeen goed. Samenwerking en in eigen beheer produceren en reproduceren staat met andere woorden centraal. De logica, zoals Bauwens die formuleert, is: “Geef een steen, en krijg een huis terug”. Samen gemeen goed produceren, en iedereen kan dit gemeen goed gebruiken. De gebruikswaarde staat dan ook op de voorgrond.
Naar klassieke literatuur
Er is weinig literatuur voorhanden die onmiddellijk een antwoord geeft op de vragen die we stellen over de relatie tussen educatie en onderwijs en een P2P samenleving en cultuur. Er is gewoon voorlopig nog weinig literatuur rond P2P en educatie. Wel is er veel onderzoek en literatuur die meer inzicht geeft in de relatie tussen educatie en een zogenaamde kapitalistische samenleving en cultuur. Deze literatuur kan ons verder helpen. Immers, deze literatuur thematiseert op een bepaalde manier deze relatie, en zal ook vaak vragen stellen bij die relatie tussen educatie en een kapitalistische samenleving. Deze thema’s, en de kritische vragen die gesteld worden, zijn een leidraad om zelf op zoek te gaan naar hoe gedacht kan worden over de relatie educatie enerzijds en de P2P samenleving en cultuur anderzijds. Deze thema’s en vragen leveren met andere woorden een opstap naar de kwesties die terug te vinden zijn in een ander hoofdstuk.
Er zijn bijzonder veel auteurs die zich hebben toegelegd op het bestuderen van de relatie tussen educatie en samenleving. Een volledig overzicht is onmogelijk, en zelfs een overzicht van hoofdstromingen en vertegenwoordiger ligt buiten het bestek van deze wiki (voor een poging daartoe: https://ppw.kuleuven.be/ecs/onderwijs/klassiekers/home). Vandaar een noodgedwongen beperking dat een aantal klassieke auteurs en één van hun klassieke werken. Voor elke auteur werd één kernbegrip of thema gekozen. Het beknopt overzicht geeft de algemene visie of theorie, gebruik makend van citaten om vertrouwd te geraken met de specifieke manier van denken van die auteur. Elk beknopt overzicht eindigt met een algemene reflectie: wat is de kernproblematiek voor die auteur?, hoe bekijkt die auteur de relatie educatie-samenleving/cultuur?, wat is zijn benadering?, zijn er andere overwegingen te maken? Opnieuw: deze overzichten en overwegingen zijn natuurlijk onvolledig en noodgedwongen beperkt, maar ze geven wel een insteek om na te denken over de relatie tussen educatie en P2P.