Nederlands/Spelling/Woorden van vreemde herkomst

De spelling van het Nederlands is vastgelegd in een aantal spellingsbesluiten. Daarin zijn ook regels opgenomen voor woorden van vreemde herkomst.

In de schrijfwijze van alle Nederlandse woorden wordt rekening gehouden met historische ontwikkelingen. De spelling in de taal van herkomst, dus de oudste schrijfwijze, heeft de voorkeur boven een nieuwere, vernederlandste spelling. Wij schrijven niet odeklonje en sjampanje , maar eau de cologne en champagne. Het is niet kauwboi en reels maar cowboy en rails. Het accent circonflexe wordt echter in de meeste leenwoorden wel weggelaten. Controle in plaats van contrôle, hotel in plaats van hôtel, maar enquête in plaats van enquete.

Hieronder volgt een overzicht van enkele gangbare schrijfwijzen van klanken in uitheemse woorden.

Klinkers en tweeklanken

1. De gedekte klinkers /a/, /e/ en /i/ kennen in uitheemse (bijv. Franse) woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/a/→ ai: caissière; /(w)a/ oi: toilet ; oy: loyaal.

/e/→ a: jam; ai: caisson.

/i/→ y: symfonie.

2. De gedekte klinkers /e/ en /o/ kunnen, voornamelijk in woorden van Franse herkomst, ook verlengd voorkomen. De verlengde /e/ wordt geschreven als e, è en ai: serre, scène, flair. De verlengde /o/ wordt steeds als o geschreven: roze, zone.

3. De genasaliseerde klinkers /ã/, /ẽ/ en /õ/ kennen in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/ã/→ an: elan;→ant: restaurant ;→en: enfin.

/ẽ/→ ain: souterrain;→in: enfin;→im: timbre.

/õ/→ on: annonce;→ond: plafond.

4. De vrije klinkers kennen in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/(w)aa/→ oi: voile.

/ee/→ a: baby;→ ae: graecisme;→ e: depot;→ ai: trainen;→ ay: essay;

→ é: cliché;→ et: filet ;→ ez: rendez-vous.

/oo/→ au: auto;→ aud: crapaud;→ eau: cadeau;→ oa: goal;→ os: apropos;→ ot: depot;→ ow: show.

/uu/→ue: revue;→ us: jus .

/eu/→oe: oedeem;→ eue: queue.

/ie/→e: recital;→ ee: jeep;→ ea: team;→ ey: hockey;→ ih: sirih;→ is: chassis;→ it: circuit ;→ ui: guillotine;→ y: type.

/oe/→ew: interview;→ oeu: manoeuvreren ;→ oo: scooter;→ ou: route;

→ u: pitbull.

5. De toonloze /e/ komt in uitheemse woorden ook voor in een verlengde en iets meer geronde variant. De schrijfwijze is dan eu (freule) of oeu (oeuvre).

6. De tweeklanken (diftongen) /ei/, /ui/, /ou/ en /ai/ kennen in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/ei/→ y: nylon.

/ui/→ eu: pseudo.

/ou/→ ao: cacao;→ ow: cowboy.

/ai/→ ail: detail.

Medeklinkers

Van de medeklinkers kennen vooral de klanken /k/ en /s/ in uitheemse woorden verschillende schrijfwijzen.

1. De /k/ kent in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/k/→ c of cc: club, accu;→ ch: christen;→ ck: shock;→ cqu: jacquet ;→ g: shag;→ qu: enquête;→ que: cheque.

2. De /k/ kent in combinatie met de /s/ en de /w/ in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/ks/→ cc: succes;→ x: box;→ xc: exces;→ xe: idee-fixe.

/kw/→ cu: circuit;→ qu: quasi;→ cqu: acquisitie.

2a. De stemhebbende tegenhanger van de /k/-klank wordt in uitheemse woorden onder andere geschreven als g (goal) en gu (guirlande).

3. De /s/ wordt in uitheemse woorden voor de klanken /e/, /ie/ en /ei/ ook als c geschreven.

/s/→ c: cent, cilinder, cynisch , cijfer, ceintuur (versus sensatie, sigaret, seizoen, enz.).

3a. De /s/ kent verder in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/s/→ ç: reçu;→ sc: scène ;→ sse: hausse.

4. De gemengde medeklinkers kennen in uitheemse woorden onder andere de volgende schrijfwijzen.

/sj/→ ch: chocola;→ ci: sociaal;→ sc: fascist;→ sh: show;→ si: pension; → ti: patiënt.

/zj/→ g: rage;→ j: journaal.

/ts/→ c: silicium;→ t: spatie;→ z: scherzo.

/dz/→ zz: pizza.

/tsj/→ ch: chip.

/dzj/→ dge: bridge;→ g: gin.

Vermeldenswaardig zijn verder nog de /j/-klank die als ill gespeld wordt in medaille, de /nj/-klank die als gn gespeld wordt in signaal en de /t/-klank die als th gespeld wordt in thee (dat oorspronkelijk een woord uit het Min is).

Engelse werkwoorden

Voor de spelling van werkwoorden van Engelse herkomst gelden de volgende regels.

1. Als de infinitief minus -en eindigt op een klinker, wordt de onvoltooid verleden tijd gevormd door middel van de uitgang -de(n) en het voltooid deelwoord door middel van de uitgang -d.

bingoën – ik bingo – bingode – heb gebingood.

rugbyen – ik rugby – rugbyde – heb gerugbyd.

2. Als het hele werkwoord min -en eindigt op een medeklinker, gaat de vervoeging volgens de kofschipregel. Als de medeklinker in 't kofschip zit, krijgt de verleden tijd -te en het voltooid deelwoord -t; in de andere gevallen -de respectievelijk -d. Het gaat hierbij niet om de letters maar om de klanken; in finishen horen we voor de -en een sisklank.

scrabbelen – ik scrabbel – scrabbelde – heb gescrabbeld.

faxen – ik fax – faxte – heb gefaxt.

In de Engelse spelling geeft een e soms uitsluitend de uitspraak van de voorafgaande (mede)klinker aan (vgl. her en here). Deze uitspraak-e in de stam blijft staan in de vervoeging:

barbecueën – ik barbecue – barbecuede – heb gebarbecued.

breakdancen – ik breakdance – breakdancete – heb gebreakdancet.

Uitzondering: als de uitspraak-e betrekking heeft op een o-klank, zoals in scoren, verdwijnt die e en wordt de o verdubbeld:

scoren – ik scoor – scoorde – heb gescoord.

promoten - ik promoot - promootte - heb gepromoot

In de Engelse spelling geeft een verdubbeling van een medeklinker soms ook de uitspraak van de voorafgaande klinker aan. De dubbele medeklinker verdwijnt als de klank is vernederlandst of ook in het Nederlands voorkomt:

volleyballen – ik volleybal – volleybalde – heb gevolleybald.

yellen – ik yel – yelde – heb geyeld.

Soms is het onduidelijk of de klank voorafgaand aan -en tot 't kofschip behoort. Sommige taalgebruikers spreken in leasen een s uit (Amerikaans Engels) waar anderen een z laten horen (Brits Engels). In golfen zeggen sommigen een /f/, anderen een /v/. In zulke gevallen zijn beide vervoegingen mogelijk Lease-te (of lease-de) niet leaste. Ook: "Hij leaset zijn wagen." (Sinds 2005)

gegolft/gegolfd.

3. Werkwoorden die met een klinker beginnen, krijgen een trema bij het voltooid deelwoord (geen koppelstreepje).

uploaden – ik upload – uploadde – heb geüpload.

Indien het werkwoord echter met een letter, initiaalwoord, cijfer of symbool begint, wordt het voorvoegsel aan het woord verbonden met een koppelteken.

ge-sms't

ge-e-maild

Bronnen