Nederlands/Grammatica/Werkwoorden/Lijst van sterke en onregelmatige werkwoorden
Dit is een (onvolledige) lijst van Nederlandse werkwoorden waarvan de vervoeging afwijkt van de meest gebruikelijke wijze, nl. met de toevoeging van -de/-te aan de stam. Dit zijn de zogeheten onregelmatige en sterke werkwoorden. Daarnaast zijn er werkwoorden waarbij een of meerdere vervoegingen ontbreken, de zogenaamde defectieve werkwoorden.
Sterk wil zeggen dat de onvoltooid verleden tijd een andere klinker krijgt in de stam (dit verschijnsel heet ook wel ablaut). Het voltooid deelwoord eindigt in deze gevallen in de regel niet op -t of -d, maar op -en. Soms treden er nog andere veranderingen op, zoals een extra medeklinker in de stam.
Men spreekt van een onregelmatig werkwoord als de onvoltooid tegenwoordige tijd een (deels) ander vervoegingspatroon volgt dan de zwakke werkwoorden of de regelmatige ablautvormen. De meest voorkomende werkwoorden waarbij dit het geval is zijn: hebben, zijn, wezen, kunnen, zullen, mogen en willen.
Meervoud
[bewerken]Het meervoud van de verleden tijd wordt haast altijd gevormd door middel van het achtervoegsel -en, soms (bij onregelmatig zwakke werkwoorden) ook -den.
Staat er een enkele a in de verleden tijd, dan wordt de eindletter niet verdubbeld: kwam, kwamen. Een uitzondering daarop is echter hebben: had, hadden.
Meerdere vormen
[bewerken]Sommige werkwoorden hebben zowel een volledig zwakke als een volledig sterke of onregelmatige [vervoeging, waarvan er meestal één later is ontstaan door analogie. Meestal is er sprake van een verschil in register, stijl en/of dialect, maar soms ook in betekenis.
De werkwoorden met ij in de onbepaalde wijs (infinitief) hebben haast altijd dezelfde sterke verbuiging, zoals blijven, bleef, gebleven. Sommige werkwoorden met ei in de infinitief hebben die verbuiging ook, waarschijnlijk door analogie.
Samengestelde werkwoorden
[bewerken]Van op geheel dezelfde manier vervoegde samengestelde werkwoorden wordt in deze lijst alleen het grondwoord (tweede deel) vermeld, tenzij de manier van vervoegen in de samenstelling afwijkt; afblijven, doorrijden en dergelijke woorden worden daarom niet apart vermeld, maar woorden als bekvechten en stofzuigen wel.
Lijst van sterke of onregelmatige werkwoorden
[bewerken]Zwakke, regelmatige werkwoorden worden in deze lijst niet vermeld, tenzij er ook een sterke vervoeging is of het werkwoord ook in een andere betekenis bestaat. Wanneer een bepaalde vorm wel officieel erkend wordt, maar in de huidige standaardtaal vrijwel niet gangbaar is, is deze tussen haakjes gezet. Hetzelfde is gedaan voor (veelal zwakke) vormen die (nog) niet officieel erkend zijn, maar in de praktijk niettemin geregeld gebruikt worden.
- Het meervoud van de andere vormen is gelijk aan de gebruikelijke meervoudsvorming van een zelfstandig naamwoord (dus toevoeging van en): bleef - bleven, schrok - schrokken.
- Staat er echter a in de verleden tijd, dan wordt de medeklinker daarachter niet verdubbeld: nam - namen.
bakken | bakte | gebakt [1] | biek[2] | gebakken | ||||
bannen | bande | gebannen | ||||||
barsten | barstte | gebarsten | ||||||
bergen | borg | geborgen | ||||||
bersten | berstte | borst | geborsten | Nevenvorm v. barsten Archaïsch woord | ||||
bidden | bad | gebeden | ||||||
bieden | bood | geboden | ||||||
bijten | beet | gebeten | ||||||
binden | bond | gebonden | ||||||
blazen | blies | geblazen | ||||||
blijken | bleek | gebleken[3] | ||||||
blijven | bleef | gebleven[3] | ||||||
blinken | blonk | geblonken | ||||||
braden | braadde | gebraden | ||||||
breien | breide | gebreid | bree[2] | gebreeën[2] | Sterke vormen: meestal informeel Vermoedelijk ontstaan door analogie met o.a. stijgen, wrijven | |||
breken | brak | gebroken[3] | ||||||
brengen | bracht | gebracht | ||||||
brouwen | brouwde | gebrouwen | Van bv. bier | |||||
brouwen | brouwde | gebrouwd | In bet.: met keel-r spreken | |||||
buigen | boog | gebogen | ||||||
delven[4] | delfde | dolf | gedolven | Bet.: graven; Echter: bedelven is sterk | ||||
denken | dacht | gedacht | ||||||
be | derven | bedierf | bedorven[5] | Van etenswaren Andere bet. worden zwak verbogen | ||||
dingen | dong | gedongen | Bet.: wedijveren, onderhandelen | |||||
doen | deed | gedaan | ||||||
dragen | droeg | gedragen | ||||||
be | driegen | bedroog | bedrogen | |||||
ver | drieten[4] | verdriette[6] | verdroot | verdroten | ||||
drijten[7] | dreet | gedreten | Bet.: zijn behoefte doen | |||||
drijven | dreef | gedreven | ||||||
dringen | drong | gedrongen | ||||||
drinken | dronk | gedronken | ||||||
druipen | droop | gedropen | ||||||
duiken | dook | gedoken | ||||||
dunken | dunkte | gedunkt | docht[8] | gedocht[8] | Zoals in: Me dunkt... | |||
durven | durfde | gedurfd | dierf[2] | dorst[9] | Dierf: gewestelijk | |||
ver | dwijnen | verdween | verdwenen[3] | |||||
dwingen | dwong | gedwongen | ||||||
erven | erfde | geërfd | ierf[2] orf[2] |
georven[2][10] | Standaardnederlands: uitsluitend zwak | |||
eten | at | gegeten | Voltooid deelwoord in samenstellingen zonder -g Dus: overeten | |||||
fluiten | floot | gefloten | ||||||
gaan | ging | gegaan[3] | ||||||
gelden | gold | gegolden | ||||||
ver | geten | vergat | vergeten[5] | Zie ook: eten | ||||
geven | gaf | gegeven | ||||||
gieten | goot | gegoten | ||||||
be | ginnen | begon | begonnen[3] | Zie ook: ontginnen | ||||
glijden | gleed | gegleden | ||||||
glimmen | glom | geglommen | ||||||
graven | groef | gegraven | ||||||
grijpen | greep | gegrepen | ||||||
hangen | hing | gehangen | ||||||
hebben | had (mv. hadden) | gehad | ||||||
heffen | hief | geheven | ||||||
ver | helen | verheelde | verholen[2] | Verholen in bet.: verbergen, verzwijgen, niet in Van Dale | ||||
helpen | hielp | geholpen | ||||||
heten | heette | hiet[2] | geheten | |||||
hijsen | hees | gehesen | ||||||
hoeven[11] | hoefde | gehoefd | gehoeven | |||||
houden | hield | gehouden | ||||||
houwen | hieuw | gehouwen | Ook sterk in uithouwen Echter: zwak in beeldhouwen | |||||
jagen[12] | jaagde | gejaagd | joeg | Jaagde/joeg: de jacht beoefenen Anders uitsluitend: joeg | ||||
kerven | kerfde | gekerfd | korf | gekorven | ||||
kiezen | koos | gekozen | Uitgezonderd: uitverkiezen | |||||
uitver | kiezen | verkoor uit | uitverkoren | Zie ook vriezen en verliezen | ||||
kijken | keek | gekeken | ||||||
kijven | keef | gekeven | ||||||
klagen | klaagde | geklaagd | kloeg[2][13] | |||||
klieven | kliefde | gekliefd | kloof[2] | gekloven[2] | Bet.: doen splijten Sterke vormen: Zuid-Nederlands, geen standaardtaal | |||
klimmen | klom | geklommen | ||||||
klinken | klonk | geklonken | ||||||
kluiven | kluifde[2] | gekluifd[2] | kloof | gekloven | ||||
knijpen | kneep | geknepen | ||||||
komen | kwam | gekomen[3] | Ook voorkómen en vóórkomen | |||||
kopen | kocht | gekocht | ||||||
krijgen | kreeg | gekregen | ||||||
krijsen | krijste | gekrijst | krees | gekresen | ||||
krijten | kreet | gekreten | In bet. schreeuwen | |||||
krimpen | kromp | gekrompen | ||||||
kruipen | kroop | gekropen | ||||||
kunnen | kon (mv. konden)[14] | gekund | ||||||
kwijten | kweet | gekweten | Bet.: doen, vervullen | |||||
lachen | lachte | (loech[2]) | gelachen | |||||
laden | laadde | (loed[2]) | geladen | |||||
laten | liet | gelaten | ||||||
leggen | legde | gelegd | lei[2] (mv. leiden) | lei: spreektaal, geen standaardtaal | ||||
lezen | las | gelezen | ||||||
liegen | loog | gelogen | ||||||
ver | liezen | verloor | verloren[5] | Zie ook vriezen en uitverkiezen | ||||
liggen | lag | gelegen | ||||||
lijden | leed | geleden | ||||||
lijken | leek | geleken | ||||||
lopen | liep | gelopen[3] | ||||||
luiken | look | geloken[3] | Bet.: sluiten | |||||
melken | melkte | molk | gemolken | In de overdrachtelijke bet. (langzaam, moeilijk uitvragen) zwak vervoegd | ||||
meten | mat | gemeten | ||||||
miegen | meeg | gemegen | Bet.: urineren Geen standaardtaal[2] | |||||
mijden | meed | gemeden | ||||||
moeten | moest | gemoeten[5] | Ontmoeten is zwak, maar hangt hier vermoedelijk niet mee samen | |||||
mogen | mocht | gemogen | In literaire taal is het voltooid deelwoord ook gemoogd/gemocht. | |||||
nemen | nam | genomen | ||||||
ge | nezen | genas | genezen | |||||
ge | nieten | genoot | genoten | Nieten, met nietjes bevestigen is zwak | ||||
nijgen | neeg | genegen | Bet.: een buiging maken Maar neigen (voorover hellen) is zwak | |||||
nijpen | neep | genepen | ||||||
pijpen | peep[2] | gepepen[2] | In bet. fluitspelen In deze betekenis een archaïsch woord | |||||
pijpen | pijpte | gepijpt | In bet. van seksuele handeling. | |||||
plegen | placht | geplacht[2] | In bet. de gewoonte hebben De deelwoorden geplacht[15] en geplogen[16] zijn thans sterk verouderd | |||||
plegen | pleegde | gepleegd | In bet. begaan | |||||
pluizen | ploos | geplozen | Vooral in samenst. uitpluizen ofwel navorsen | |||||
pluizen | pluisde | gepluisd | In bet. pluisjes afgeven | |||||
prijzen | prees | geprezen | In bet. loven | |||||
prijzen | prijsde | geprijsd | In bet. van een prijsetiket voorzien | |||||
raden | raadde | ried | geraden | Vooral nog sterk in samenstellingen zoals aan- en afraden | ||||
raken | raakte | geraakt | (rocht)[2] | (gerocht)[2] | In de standaardtaal uitsluitend regelmatig Blijkens de t in rocht, gerocht is dit werkwoord zwak | |||
rieken | riekte | rook | geroken | Nevenvorm van ruiken | ||||
rijden | reed | gereden | ||||||
rijgen | reeg | geregen | ||||||
rijten | reet | gereten | ||||||
rijven | reef | gereven | Bet.: Harken | |||||
rijzen | rees | gerezen[3] | ||||||
rinnen[17] | ron | geronnen | Bet.: vloeien, voortbewegen | |||||
roepen | riep | geroepen | ||||||
ruiken | rook | geroken | Nevenvorm van rieken | |||||
scheiden | scheidde | gescheiden | ||||||
schelden | schold | gescholden | ||||||
schenden | schond | geschonden | ||||||
schenken | schonk | geschonken | ||||||
scheppen | schiep | geschapen | In bet. creëren | |||||
scheppen | schepte | geschept | In bet. putten, naar boven halen | |||||
scheren | schoor | geschoren | In bet. ontharen | |||||
scheren | scheerde | gescheerd | In bet. langsstrijken Als in Scheer je weg! | |||||
schieten | schoot | geschoten | ||||||
schijnen | scheen | geschenen[5] | ||||||
schijten | scheet | gescheten | ||||||
schrijden | schreed | geschreden | ||||||
schrijven | schreef | geschreven | ||||||
schrikken | schrikte | schrok | geschrokken | In bet. plotseling angstig worden De zwakke vorm is literair. | ||||
schrikken | schrikte | geschrikt | In bet. plotseling doen afkoelen (zoals bij eieren) | |||||
schuilen | schuilde | geschuild | school | gescholen | ||||
schuiven | schoof | geschoven | ||||||
slaan | sloeg | geslagen | ||||||
slapen | sliep | geslapen | ||||||
slijpen | sleep | geslepen | ||||||
slijten | sleet | gesleten | ||||||
ver | slinden | verslond | verslonden | |||||
slinken | slonk | geslonken[3] | ||||||
sluipen | sloop | geslopen | ||||||
sluiten | sloot | gesloten | ||||||
smelten | smolt | gesmolten | ||||||
smijten | smeet | gesmeten | ||||||
snijden | sneed | gesneden | ||||||
snuiten | snoot | gesnoten | ||||||
snuiven | snoof | gesnoven | ||||||
spannen | spande | gespannen | ||||||
spijten | speet | gespeten | ||||||
spinnen | spon | gesponnen | Van wol | |||||
splijten | spleet | gespleten | ||||||
spreken | sprak | gesproken | ||||||
springen | sprong | gesprongen[3] | ||||||
spruiten | sproot | gesproten[3] | Bet.: het vormen van loten, jonge takken | |||||
spugen spuwen |
spuugde spuwde |
gespuugd gespuwd |
spoog | gespogen | Oorspronkelijk: spuwen, spoog, gespogen | |||
spuiten | spoot | gespoten | ||||||
staan | stond | gestaan | ||||||
steken | stak | gestoken | ||||||
stelen | stal | gestolen | ||||||
sterven | stierf | gestorven[3] | ||||||
stijgen | steeg | gestegen[3] | ||||||
stijven | steef | gesteven[3] | In bet. met stijfsel behandelen | |||||
stijven | stijfde | gestijfd | Andere bet. (zoals verstijven, stijf worden) | |||||
stinken | stonk | gestonken | ||||||
stoten | stootte | gestoten | stiet[18] | |||||
strijden | streed | gestreden | ||||||
strijken | streek | gestreken | ||||||
stuiven | stoof | gestoven | ||||||
tijgen | toog | getogen | Bet.: trekken, gaan | |||||
treden | trad | getreden | ||||||
treffen | trof | getroffen | ||||||
trekken | trok | getrokken | ||||||
uitscheiden | scheidde uit[19] | uitgescheide | scheed uit[19] | uitgescheden[19][3] | In bet. ophouden | |||
vallen | viel | gevallen[3] | ||||||
vangen | ving | gevangen | ||||||
er | varen | ervaarde | ervoer | ervaren | Zie ook varen | |||
varen | (vaarde)[2] | voer | gevaren | |||||
vechten | vocht | gevochten | Maar bekvechten is zwak | |||||
be | velen | beval | bevolen | Maar velen (verdragen) en vervelen zijn zwak | ||||
vinden | vond | gevonden[3] | ||||||
vlechten | vlocht | gevlochten | ||||||
vlieden | vlood | gevloden | Bet.: Vluchten Archaïsch woord | |||||
vliegen | vloog | gevlogen | Zwak in samenst. zweefvliegen | |||||
vlieten | vloot | gevloten | Bet.: Stromen Archaïsch woord | |||||
vouwen[11] | vouwde | gevouwen | Maar ontvouwen is geheel zwak | |||||
vragen[12] | (vraagde) | gevraagd | vroeg | Vraagde was de oude verledentijdsvorm | ||||
vreten | vrat | gevreten | ||||||
vriezen | vroor | gevroren | Zie ook verliezen en uitverkiezen | |||||
vrijen | vrijde | gevrijd | vree | gevreeën | De sterke vormen zijn meer informeel en waarschijnlijk ontstaan door analogie | |||
waaien | waaide | gewaaid | woei | |||||
wassen | waste | (wies) | gewassen | In bet. schoonmaken (voorheen met ch: wasschen, wiesch, gewasschen) Sterke variant is archaïsch | ||||
wassen | wies | gewassen[3] | In bet. groeien Uitsluitend sterk en nooit met ch | |||||
wassen | waste | gewast | In bet. met was bekleden uitsluitend zwak | |||||
wegen | woog | gewogen | ||||||
werken[20] | werkte | gewerkt | wrocht wracht |
gewrocht gewracht |
Alleen doorwrocht is, naast de gewone zwakke vervoeging, nog standaardtaal volgens de Taalunie | |||
werpen | wierp | geworpen | ||||||
werven | wierf | geworven | ||||||
weten | wist | geweten | De t in de verleden tijd maakt geen deel uit van de stam, maar van de gedeeltelijk weggevallen uitgang -te(n); vgl. de Duitse vormen wissen - wusste(n) | |||||
weven | weefde | woof | geweven | |||||
wezen | was (mv. waren) | geweest[3] | Gewezen was oorspronkelijk het volt. deelw., thans nog slechts attributief gebruikt (bv. mijn gewezen echtgenoot) | |||||
wijken | week | geweken[3] | ||||||
wijten | weet | geweten | ||||||
wijzen | wees | gewezen | ||||||
willen[21] | wilde | gewild | wou (mv. wouden) | Blijkens de d in wouden wilden en gewild is dit (oorspronkelijk) werkwoord zwak In formele standaardtaal geniet de zwakke vervoeging vaak de voorkeur | ||||
winden | wond | gewonden | ||||||
winnen | won | gewonnen[5] | ||||||
worden | werd | geworden[3] | ||||||
wreken | wreekte | wrook/wrak[2] | gewroken | Wrook en wrak zijn (sterk) verouderd | ||||
wrijven | wreef | gewreven | ||||||
wringen | wrong | gewrongen | ||||||
wuiven | wuifde | gewuifd | woof[2] | gewoven[2] | ||||
zeggen | zegde | gezegd | zei (mv. zeiden) | Meestal onregelmatig, maar in samenstellingen als afzeggen regelmatig Blijkens de d in zeiden en gezegd oorspronkelijk een zwak werkwoord | ||||
zeiken | zeikte | gezeikt | zeek | gezeken | Vermoedelijk ontstaan door analogie met werkwoorden waarin ij voorkomt | |||
zenden | zond | gezonden | ||||||
zieden | ziedde | zood | gezoden | Bet.: koken (lett of fig.) Hij was ziedend van woede | ||||
zien | zag | gezien | ||||||
zijgen | zeeg | gezegen[3] | Bet.: langzaan neerdalen | |||||
zijn | was (mv. waren) | geweest[3] | Zie ook wezen i.v.m. de vermenging van de synonieme werkwoorden | |||||
zingen | zong | gezongen | ||||||
zinken | zonk | gezonken[3] | Verzinken is sterk in bet. laten wegzakken Echter zwak in de niet daarmee verwante bet. galvaniseren | |||||
zinnen | zon | gezonnen | ||||||
zitten | zat | gezeten | ||||||
zoeken | zocht | gezocht | Blijkens de t in zocht en gezocht is dit werkwoord oorspronkelijk zwak. | |||||
zouten | zoutte | gezouten | ||||||
zuigen | zoog | gezogen | In samenst. stofzuigen meestal zwak. | |||||
zuipen | zoop | gezopen | ||||||
zullen | zou (mv. zouden) | Het tegenwoordig deelwoord staat wel in de Van Dale, als "weinig gebruikt". In het Groene Boekje is deze vorm niet opgenomen. Het voltooid deelwoord ontbreekt. | ||||||
ver | zwelgen | verzwolg | verzwolgen[3] | Echter zwelgen is ook zwak. | ||||
zwellen | zwol | gezwollen | ||||||
zwemmen | zwom | gezwommen | ||||||
zweren | zweerde | gezweerd | zwoor | gezworen | In bet. etteren | |||
zweren | zwoer | gezworen | In bet. eed of trouw zweren | |||||
zwerven | zwierf | gezworven | ||||||
zweten[11] | zweette | gezweet | gezweten[2] | |||||
zwijgen | zweeg | gezwegen | ||||||
be | zwijken | bezweek | bezweken[3] | |||||
ver | zwinden | verzwond | verzwonden | Bet.: verdwijnen Archaïsch woord |
- De Taalunie-sites taaladvies.net (in het bijzonder 35 Werkwoorden met een zwakke en een sterke vervoeging (algemeen)) en woordenlijst.org
- Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) op de digitale Geïntegreerde Taal-Bank
- Etymologiebank.nl, digitaal etymologisch woordenboek
- De elektronische versie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst: E-ans
- ↑ Deze vorm is/was gewestelijk, volgens het WNT-lemma bakken
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 2,25 2,26 2,27 Deze woorden / woordvormen worden door de Taalunie niet genoemd in de zin van Standaardnederlands. Het kunnen onder meer (sterk) verouderde of gewestelijke woorden of vormen zijn, het kan dialect betreffen, et cetera.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 Vervoegd met zijn
- ↑ 4,0 4,1 Dit woord wordt in het algemeen als archaïsch/plechtig ervaren volgens het WNT-lemma delven
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Vervoegd met zijn of hebben
- ↑ Zeer zeldzaam waargenomen, aldus het WNT-lemma verdrieten
- ↑ Thans alleen nog gewestelijk in Gelderland en Utrecht volgens het WNT-lemma drijten
- ↑ 8,0 8,1 Deze vorm wordt gezien als formeel, plechtig taalgebruik dat veelvuldig wordt vermeden, aldus de ANS in Onregelmatige verba met klinker- en medeklinkerverandering
- ↑ Minder gebruikelijk, aldus de ANS in Onregelmatige verba met klinker- en medeklinkerverandering
- ↑ Informeel en tevens altijd schertsend, aldus de ANS in Onregelmatige verba met voltooid deelwoord op -en, met klinkerverandering
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Van oudsher zwak werkwoord waarvan alleen het voltooid deelwoord door analogie sterk is geworden
- ↑ 12,0 12,1 Van oudsher zwak werkwoord waarvan alleen de onvoltooid verleden tijd door analogie sterk is geworden
- ↑ Gewestelijk in Vlaanderen en Groningen volgens WNT-lemma klagen
- ↑ Oorspronkelijk de regelmatige (zwakke) verleden tijd van connen. De verledentijdsvorm kon is ontstaan door apocope van de uitgang -de in het enkelvoud.
- ↑ plegen (Woordenlijst Nederlandse Taal)
- ↑ plegen (Geïntegreerde Taalbank)
- ↑ Van rinnen leeft alleen het voltooid deelwoord geronnen nog in de standaardtaal voort, aldus het WNT-lemma rinnen
- ↑ Minder gebruikelijk, aldus de ANS in Onregelmatige verba met twee verschillende klinkers
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Van uitscheiden vermijdt men in de standaardtaal de o.v.t. en het voltooid deelwoord, aldus de ANS in Onregelmatige verba met twee verschillende klinkers
- ↑ De verledentijdsvervoeging op -cht van werken wordt door de Taalunie niet meer erkend in dezelfde betekenis als de zwakke vervoeging en de tegenwoordige tijd. Deze zijn verouderd, of worden in tegenstelling tot de tegenwoordige tijd schertsend gebruikt.
- ↑ De verleden tijd in de meervoudsvorm (wou(d)en) treft men zonder -d- in de ANS in Willen, maar mét -d in het Groene Boekje