Deens/Les 4
Een belangrijk verschil tussen Deens en Nederlands (en de meeste talen) is het telsysteem. Tellen tot 49 gaat nog zoals in veel andere talen waaronder het Nederlands: door middel van het tientallig stelsel, dus eerst de een-tallen en daarna de tien-tallen. Iemand die Deens leert tellen vraagt zich bijvoorbeeld af waar halv.... voor staat in halvtreds, halvfjerds, etc.
- 0 = nul
- 1 = en/et (een/it)
- 2 = to (too)
- 3 = tre (tree)
- 4 = fire (fier)
- 5 = fem
- 6 = seks
- 7 = syv (suuw)
- 8 = otte (oode)
- 9 = ni (nie)
- 10 = ti (Tie)
- 20 = tyve (Tuuwuh)
- 30 = tredive (Trèlwuh)
- 40 = fyrre (Feur) 40 komt van het oude Deense woord "fyritiughu" 4 maal 10
- 41 = "En og fyrre" betekent "1 en 4 maal 10"
- Vanaf 50 gaat men rekenen met het getal 20.
50 = Halvtreds = halfdrie (zoals je de klok leest maal het getal 20)
De woorden halvtreds (50), tres (60), halvfjerds (70), firs (80) en halvfems (90) zijn verkortingen voor halvtredsindstyve, tresindstyve, halvfjerdsindstyve, firsindstyve en halvfemsindstyve. Het achterste deel - sindstyve - bestaat uit de twee woorden sinde "maal (of keer)" en tyve ("twintig"). Halv komt van het telwoord dat "het grondgetal minus een half" betekent. Bijvoorbeeld: Halv (half), halvanden (anderhalf) en halvtredje (derdehalf/tweeënhalf). In cijfers: ½, 1½, 2½. etc.
halvtredsindstyve = 2½ maal twintig
(begrijp het op de volgende manier:
| eerste half | ½ | eerste halve getal |
| Een | 1 | een heel geen twee halven |
| anderhalf | 1½ | het tweede halve getal |
| twee | 2 | twee helen, geen vier halven |
| derdehalf | 2½ | het derde halve getal |
Doe dat dus met alle volgende:
| Cijfers | Tekst | Uitspraak | Koptekst | Koptekst |
|---|---|---|---|---|
| 50 | Halvtreds | Hèlwtrès | 2,5 x 20 | Halfdrie x 20 |
| 60 | Tres | Très | 3 x 20 | - |
| 70 | Halvfjerds | Hèlfjèrs | 3,5 x 20 | Halfvier x 20 |
| 80 | Firs | Fiers | 4 x 20 | - |
| 90 | Halvfems | Hèlwfèms | 4,5 x 20 | Halfvijf x 20 |
| 100 | Hundrede | Hoenull | 5 x 20 | * |
- 100 heette vroeger ook wel FEMS 5 x 20 (Femsindtyve) (op de oude (nog steeds in omloop zijnde) 100 kronen biljetten staat nog altijd "FEMS" inplaats van Hundrede).
- 500 = femhundrede
- 1000 = et tusind
- 5000 = femtusind
- 10.000 = titusind
- 50.000 = halvtredstusind
- 100.000 = hundredetusind
- 1.000.000 = en million
- 10.000.000 = timillion
- 100.000.000 = hundredemillion
- 1.000.000.000 = et milliard
Trivia
[bewerken]- Om het even wat ingewikkelder te maken heet een 50 kroner biljet "FEMTI" kroner (vijf x tien)
- Overigens is de discussie gestart of men niet over moet gaan op het Noorse systeem, dus "Fem Ti to" "5 10 2" om 52 aan te duiden. Dit omdat de kinderen bij rekenen problemen hebben om de getallen om te draaien bij het schrijven. Dit werd in de tv-uitzending van Go'Morgen Danmark besproken.
- Hoewel Denemarken, Noorwegen en Zweden wat taal betreft dicht bij elkaar liggen, telt alleen het Deens op deze manier. In zowel het Noors als het Zweeds wordt geteld volgens het tien-een systeem waarbij eerste de tientallen en daarna de enen worden genoemd. Denen weten vaak wel dat systeem te hanteren indien men met een Noor of Zweed spreekt.