Quenya/Fonologie: verschil tussen versies

Uit Wikibooks
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Dirk math (overleg | bijdragen)
kGeen bewerkingssamenvatting
Dirk math (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1: Regel 1:
{{Weg}}
Dit document maakt gebruik van [[w:en:X-SAMPA|X-SAMPA]] als fonetische notatie.

==Klinkers==

Quenya heeft 5 klinkers: '''a''', '''e''', '''i''', '''o''', '''u'''.

Ze worden als de Nederlandse klinkers uitgesproken behalve de '''u''' die klinkt als "oe":
* '''a''' = [a]
* '''e''' = [e]
* '''i''' = [i]
* '''o''' = [o]
* '''u''' = [u]


Van elk van deze klinker bestaat een lange versie die we met een accent aangeven:
'''á''', '''é''', '''í''', '''ó''', '''ú'''

(pronounced as [a:], [e:], [i:], [o:], [u:]).



Een van de belangrijkste regels van de fonologie van Quenya is:
::<big>''Een lange klinker is verboden voor een medeklinkergroep.''</big>


(maar merk op: '''ry''', '''ny''', '''ly''', '''ty''' tellen niet als medeklinkergroepen voor deze regel; zie lager).



===Tweeklanken===

Quenya heeft 7 tweeklanken: '''ai''', '''oi''', '''ui''', '''au''', '''eu''', '''iu''', '''ei'''.

De laatste drie zijn vrij zeldzaam.


Ze worden als volgt uitgesproken:
* '''ai''' = [a:j]
* '''oi''' = [o:j]
* '''ui''' = [u:j]
* '''ei''' = [e:j]
* '''au''' = [au:]
* '''eu''' = [eu:]
* '''iu''' = [ju:]


Elke andere groep van twee of meer opeenvolgende klinkers kan geen tweeklank vormen. Bijgevolg behoren deze klinkers in dat geval automatisch tot verschillende lettergrepen:
::'''oa''' "away" &rarr; '''o-a'''
::'''tië''' "path" &rarr; '''ti-e'''
::'''lëo''' "shade" &rarr; '''le-o'''



===Trema===

In de spelling van Quenya wordt op bepaalde plaatsen een trema gebruikt, maar dit heeft <u>geen enkele invloed</u> op de uitspraak. Het is een geheugensteuntje dat gebruikt wordt om een afwijking van de Engelse uitspraak aan te geven.

Het gebruik van het trema is dan ook niet verplicht, sommige auteurs laten het dan ook altijd weg.


Normaal vind je het trema in volgende gevallen:
* eind-'''ë'''
* de combinaties '''ëa''', '''ëo'''
:merk op: Als de '''e''' een hoofdletter wordt dan verplaatst men het trema naar de andere klinker: '''Eärendil'''
* de combinatie '''oë''' in het woord '''Loëndë''' "midjaarsdag"



==Medeklinkers==


===enkelvoudige medeklinkers===

Deze zijn: t, p, c, s, f, h, n, m, r, v, y, w, l

De meeste van deze hebben gewoon de standaarduitspraak. Maar we zullen ze toch even één voor één bekijken:
* t = [t]
* p = [p]
* c = [k]: De uitstpraak is echter onafhankelijk van de eropvolgende klinker (dus niet zoals in het Frans of het Nederlands). Sommigen zeggen dus [si:rdan] voor '''Círdan''', maar eigenlijk is de uitspraak altijd [ki:rdan].
* s = [s]
* f = [f]
* h = [h]: de uitspraak kan echter verschillen als deze letter deel uitmaakt van een medeklinkergroep (zie lager)
* n = [n]
* m = [m]
* r = [r]: het is altijd een trillende r, dus geen Engelse
* v = [v]
* y = [j]: deze letter is dus steeds een medeklinker
* l = [l]


Oude medeklinkers:
::De voorlopertalen van Quenya hadden ook de medeklinkers '''ñ''' en '''th'''. In modern Quenya worden ze niet langer met een afzonderlijke medeklinker uitgesproken maar vallen ze samen met [n] en [s]. Zie hiervoor de Engelstalige pagina over [[MetaWikipedia:b:en:History_of_Elven_writing_systems|Quenya Tengwar]].


===dubbele medeklinkers===

Deze zijn: '''cc''', '''ll''', '''mm''', '''nn''', '''pp''', '''rr''', '''tt''', '''ss'''.

Ze moeten langer uitgesproken dan de enkelvoudige tegenhanger, je zou dus een verschil moeten hore tussen bvb. '''cc''' en '''c'''.



===samenhangende medeklinkergroepen===

Ondanks dat deze groepen als een eenheid beschouwd worden, moeten we ze om de lengte van een lettergreep te bepalen toch als een medeklinkergroep tellen.

* '''nd''', '''rd''', '''ld''': [nd], [rd], [ld]
:In Quenya kan de letter '''d''' niet afzonderlijk voorkomen.

* '''mb''': [mb]
:Ook'''b''' kan niet afzonderlijk voorkomen.

* '''ng''': [N]
:En '''g''' is een derde letter die niet apart kan voorkomen.

* '''qu''': [kw]
:Dit is een verplichte notatie voor '''cw'''.

* '''x''': [ks]
:Dit is een verplichte notatie voor '''cs'''.

* '''ht''': [xt, Ct]



Volgende groepen zijn ook samenhangende eenheden, maar ze kunnen enkel aan het begin van een woord voorkomen:

* '''hw''': [Gw]

* '''hl''', '''hr''': [l], [r]
:In de voorlopertalen van Quenya waren dit stemloze medeklinkers, in modern Quenya is de uitspraak echter identiek met de gewone '''l''' en '''r'''.

* '''hy''': [C]

* '''nw''': [nw]
:In het midden van een woord is '''nw''' gewoon [n] gevolgd door [w].



En uiteindelijk de speciale reeks:
:'''ry''', '''ny''', '''ly''', '''ty''': [rj], [J], [L], [c]
:Ze zijn lichtjes verschillend van de bovenstaande combinaties omdat ze als ze door een lange klinker voorafgegaan worden als één enkele medeklinker tellen. Als ze op een korte klinker volgen, tellen ze echter wel als een medeklinkergroep.



===opeenvolgende medeklinkers===

Quenya is erg beperkend in welke medeklinkers achter elkaar in één woord kunnen voorkomen.

De volgende lijst bevat de combinaties die toegestaan maar die toch niet als eenheid beschouwd kunnen worden:
:hty, lc, lm, lp, lqu, lt, lv, lw, mn, mp, my, nc, ngw, nqu, nt, nty, nw, ps, pt, rc, rm, rn, rqu, rt, rty, rs, rw, sc, squ, st, sty, sw, ts, tw.

Uit deze lijst kunnen we bvb. besluiten dat ''np'' niet toegelaten is en omgezet moet worden in '''mp'''.



Op het einde van een woord kunnen we enkel volgende medeklinkers tegenkomen: '''t''', '''r''', '''l''', '''n''', '''s'''.

In de [[Quenya/Datief|duale datief]] kunnen we ook wel -'''nt''' als medeklinkercombinatie vinden op het einde van een woord.



==Klemtoon==

Om te weten welke lettergreep beklemtoond wordt, moeten we eerst het begrip <u>lettergreeplengte</u> kennen:


Een lettergreep is <u>lang</u> als deze een van de volgende bevat:
* een lange klinker
* een tweeklank
* een korte klinker gevolgd door een medeklinkergroep


En de klemtoonregels zijn:
* in een woord met 1 lettergreep ligt de klemtoon natuurlijk op die ene lettergreep
* in een woord met 2 lettergrepen ligt de kletoon op de eerste lettergreep
::uitzondering: '''avá''' "niet doen" heeft klemtoon op de eind-'''á'''
* een woord met meer dan 2 lettergrepen heeft de klemtoon op de voorlaatste lettergreep indien die lettergreep lang is en anders op de derde lettergreep van achteraan te tellen.


In deze voorbeelden is de voorlaatste lettergreep kort:
::'''vestalë''' "huwelijk" &rarr; '''<u>ves</u>-ta-le'''
::'''laurëa''' "gouden" &rarr; '''<u>lau</u>-re-a'''
::'''Yavannië''' "september" &rarr; '''Ya-<u>van</u>-ni-e'''


In deze voorbeelden is de voorlaatste lettergreep lang:
::'''Elentári''' "Sterrenkoningin" &rarr; '''E-len-<u>tá</u>-ri'''
::'''hastaina''' "ontsierd" &rarr; '''has-<u>tai</u>-na'''
::'''Valarauco''' "Balrog" &rarr; '''Va-la-<u>rau</u>-co'''
::'''Elendil''' "Elendil" &rarr; '''E-<u>le</u>-ndil'''


De medeklinkers '''x''' en '''qu''' tellen als medeklinkergroepen ('''cs''' en '''cw'''):
::'''Helcaraxë''' "Helcaraxë" &rarr; '''Hel-ca-<u>ra</u>-xë'''
::'''ciryaquen''' "zeeman" &rarr; '''ci-<u>rya</u>-quen'''


De speciale medeklinkercombinaties '''ry''', '''ly''', '''ny''', '''ty''' worden voor de klemtoon als medeklinkercombinaties geteld (zie hoger):
::'''Elenya''' "zondag" &rarr; '''E-<u>le</u>-nya'''


Deze regels kunnen voor gevolg hebben dat het niet altijd de lettergreep met de lange klinker is die beklemtoond wordt (voor sprekers van sommige talen kan dit een extra moeilijkheid geven):
::'''Úlairi''' "Nazgûl" &rarr; '''Ú-<u>lai</u>-ri'''
::'''palantír''' "kijksteen" &rarr; '''pa-<u>lan</u>-tír'''



----

>> [[Quenya]] >> [[Quenya/Fonologie]]

[[Category:Quenya]]

Versie van 4 nov 2006 00:58

   Deze pagina is genomineerd voor verwijdering

Een of meer medewerkers vindt/vinden dat deze pagina in deze vorm niet (meer) past binnen Wikibooks. De pagina is daarom aangedragen op de verwijderlijst.
Hier is mogelijk ook een meer gedetailleerde reden voor verwijderingsnominatie te vinden.
Na plaatsing op de verwijderlijst blijft deze pagina een maand staan, zodat eventuele bezwaren ingebracht kunnen worden. Als je deze pagina zodanig kunt verbeteren dat daarmee de redenen voor verwijdering komen te vervallen, aarzel dan vooral niet en verbeter het! Vergeet niet om dit op de genoemde lijst te vermelden.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.