Quenya/Fonologie

Dit document maakt gebruik van X-SAMPA als fonetische notatie.

Klinkers

Quenya heeft 5 klinkers: a, e, i, o, u.

Ze worden als de Nederlandse klinkers uitgesproken behalve de u die klinkt als "oe":

• a = [a]
• e = [e]
• i = [i]
• o = [o]
• u = [u]

Van elk van deze klinker bestaat een lange versie die we met een accent aangeven: á, é, í, ó, ú

(pronounced as [a:], [e:], [i:], [o:], [u:]).

Een van de belangrijkste regels van de fonologie van Quenya is:

Een lange klinker is verboden voor een medeklinkergroep.

(maar merk op: ry, ny, ly, ty tellen niet als medeklinkergroepen voor deze regel; zie lager).

Tweeklanken

Quenya heeft 7 tweeklanken: ai, oi, ui, au, eu, iu, ei.

De laatste drie zijn vrij zeldzaam.

Ze worden als volgt uitgesproken:

• ai = [a:j]
• oi = [o:j]
• ui = [u:j]
• ei = [e:j]
• au = [au:]
• eu = [eu:]
• iu = [ju:]

Elke andere groep van twee of meer opeenvolgende klinkers kan geen tweeklank vormen. Bijgevolg behoren deze klinkers in dat geval automatisch tot verschillende lettergrepen:

oa "away" → o-a

tië "path" → ti-e

lëo "shade" → le-o

Trema

In de spelling van Quenya wordt op bepaalde plaatsen een trema gebruikt, maar dit heeft geen enkele invloed op de uitspraak. Het is een geheugensteuntje dat gebruikt wordt om een afwijking van de Engelse uitspraak aan te geven.

Het gebruik van het trema is dan ook niet verplicht, sommige auteurs laten het dan ook altijd weg.

Normaal vind je het trema in volgende gevallen:

• eind-ë
• de combinaties ëa, ëo

merk op: Als de e een hoofdletter wordt dan verplaatst men het trema naar de andere klinker: Eärendil

• de combinatie oë in het woord Loëndë "midjaarsdag"

Medeklinkers

enkelvoudige medeklinkers

Deze zijn: t, p, c, s, f, h, n, m, r, v, y, w, l

De meeste van deze hebben gewoon de standaarduitspraak. Maar we zullen ze toch even één voor één bekijken:

• t = [t]
• p = [p]
• c = [k]: De uitstpraak is echter onafhankelijk van de eropvolgende klinker (dus niet zoals in het Frans of het Nederlands). Sommigen zeggen dus [si:rdan] voor Círdan, maar eigenlijk is de uitspraak altijd [ki:rdan].
• s = [s]
• f = [f]
• h = [h]: de uitspraak kan echter verschillen als deze letter deel uitmaakt van een medeklinkergroep (zie lager)
• n = [n]
• m = [m]
• r = [r]: het is altijd een trillende r, dus geen Engelse
• v = [v]
• y = [j]: deze letter is dus steeds een medeklinker
• l = [l]

Oude medeklinkers:

De voorlopertalen van Quenya hadden ook de medeklinkers ñ en th. In modern Quenya worden ze niet langer met een afzonderlijke medeklinker uitgesproken maar vallen ze samen met [n] en [s]. Zie hiervoor de Engelstalige pagina over Quenya Tengwar.

dubbele medeklinkers

Deze zijn: cc, ll, mm, nn, pp, rr, tt, ss.

Ze moeten langer uitgesproken dan de enkelvoudige tegenhanger, je zou dus een verschil moeten hore tussen bvb. cc en c.

samenhangende medeklinkergroepen

Ondanks dat deze groepen als een eenheid beschouwd worden, moeten we ze om de lengte van een lettergreep te bepalen toch als een medeklinkergroep gerekend worden.

• nd, rd, ld: [nd], [rd], [ld]

In Quenya kan de letter d niet afzonderlijk voorkomen.

• mb: [mb]

Ookb kan niet afzonderlijk voorkomen.

• ng: [N]

En g is een derde letter die niet apart kan voorkomen.

• qu: [kw]

Dit is een verplichte notatie voor cw.

• x: [ks]

Dit is een verplichte notatie voor cs.

• ht: [xt, Ct]

Volgende groepen zijn ook samenhangende eenheden, maar ze kunnen enkel aan het begin van een woord voorkomen:

• hw: [Gw]

• hl, hr: [l], [r]

In de voorlopertalen van Quenya waren dit stemloze medeklinkers, in modern Quenya is de uitspraak echter identiek met de gewone l en r.

• hy: [C]

• nw: [nw]

In het midden van een woord is nw gewoon [n] gevolgd door [w].

En uiteindelijk de speciale reeks:

ry, ny, ly, ty: [rj], [J], [L], [c]

Ze zijn lichtjes verschillend van de bovenstaande combinaties omdat ze als ze door een lange klinker voorafgegaan worden als één enkele medeklinker tellen. Als ze op een korte klinker volgen, tellen ze echter wel als een medeklinkergroep.

opeenvolgende medeklinkers

Quenya is erg beperkend in welke medeklinkers achter elkaar in één woord kunnen voorkomen.

De volgende lijst bevat de combinaties die toegestaan maar die toch niet als eenheid beschouwd kunnen worden:

hty, lc, lm, lp, lqu, lt, lv, lw, mn, mp, my, nc, ngw, nqu, nt, nty, nw, ps, pt, rc, rm, rn, rqu, rt, rty, rs, rw, sc, squ, st, sty, sw, ts, tw.

Uit deze lijst kunnen we bvb. besluiten dat np niet toegelaten is en omgezet moet worden in mp.

Op het einde van een woord kunnen we enkel volgende medeklinkers tegenkomen: t, r, l, n, s.

In de duale datief kunnen we ook wel -nt als medeklinkercombinatie vinden op het einde van een woord.

Klemtoon

To know which syllable is stressed, we first have to understand the length of a syllable:

A syllable is called long if it contains:

• a long vowel
• a diphthong
• a short vowel followed by a consonant cluster

So the stress rules are:

• a monosyllabic word is stressed on that syllable
• a disyllabic word is stressed on the first syllable

exception: avá "don't" is stressed on the final á

• a word with more than two syllables is stressed on the penultimate (one but last) syllable if it is long and on the third syllable from behind otherwise.

In these examples the penultimate syllable is short:

vestalë "marriage" → ves-ta-le

laurëa "golden" → lau-re-a

Yavannië "september" → Ya-van-ni-e

In these examples the penultimate syllable is long:

Elentári "Starqueen" → E-len-tá-ri

hastaina "marred" → has-tai-na

Valarauco "Balrog" → Va-la-rau-co

Elendil "Elendil" → E-le-ndil

The consonants x and qu count as a consonant cluster (cs and cw):

Helcaraxë "Helcaraxë" → Hel-ca-ra-xë

ciryaquen "sailor" → ci-rya-quen

The special consonant clusters ry, ly, ny, ty are considered consonant clusters when determining stress (see above):

Elenya "Sunday" → E-le-nya

These rules also imply that it is not always a syllable with long vowel that is stressed (in some languages like Swedish this is always true, so speakers of these languages have to be extra careful when stressing such words):

Úlairi "Nazgûl" → Ú-lai-ri

palantír "seeing-stone" → pa-lan-tír

---

>> Quenya >> Quenya/Fonologie