Quenya/Persoonlijke voornaamwoorden: verschil tussen versies

Uit Wikibooks
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Dirk math (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Dirk math (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 34: Regel 34:
<th width="60px">1ste pers. duaal</th>
<th width="60px">1ste pers. duaal</th>
<th width="60px">2de pers.</th>
<th width="60px">2de pers.</th>
<th width="60px">3de pers. enk. mannelijk</th>
<th width="60px">3de pers. enkelvoud mannelijk</th>
<th width="60px">3de pers. enk. vrouwelijk</th>
<th width="60px">3de pers. enkelvoud vrouwelijk</th>
<th width="60px">3de pers. enk. onzijdig</th>
<th width="60px">3de pers. enkelvoud onzijdig</th>
<th width="60px">3de pers. meervoud</th>
<th width="60px">3de pers. meervoud</th>
</tr>
</tr>
Regel 119: Regel 119:




Merk op:
Note:
* de vormen van de derde persoon enkelvoud verschillen naar gelang het geslacht:
* the forms of the 3rd person singular depend on the gender:
::'''Oromë sonna lendë''' "Orome went to him"
::'''Oromë sonna lendë''' "Orome ging naar hem"
::'''Oromë senna lendë''' "Orome went to her"
::'''Oromë senna lendë''' "Orome ging naar haar"
* the cases of '''ta''' cannot be translated litteraly, i.e. '''tallo''' isn't translated by "from it" but by "from there", ....
* de naamvallen van '''ta''' kunnen niet letterlijk vertaald worden, d.w.z. '''tallo''' wordt niet vertaald als "vanuit het" maar door "ervandaan", ....
::'''Oromë tanna lendë''' "Orome went (over)there"
::'''Oromë tanna lendë''' "Orome ging erheen"
::'''Oromë tassë hamë''' "Orome sits thereupon/therein"
::'''Oromë tassë hamë''' "Orome zit erop/erin"
* het verschil tussen de eerste persoon meervoud en de eerste persoon duaal is het gebruik van het woordje "beide(n)" in het duaal:
* the difference between the 1st person plural and dual is translated by using "both" with the dual:
::'''imbë me''' "between us"
::'''imbë me''' "tussen ons"
::'''imbë met''' "between us both"
::'''imbë met''' "tussen ons beiden"






De nominatief van de onafhankelijke voornaamwoorden wordt in volgende situaties gebruikt:
The nominative of these independent pronouns is used in the following situations:
* als het werkwoord een lijdend voorwerp heeft dat een persoonlijk voornaamwoord is, maar als het onderwerp geen persoonlijk voornaamwoord is:
* when the verb has a direct object that is a personal pronoun and a subject that isn't:
::'''i lië te latuva''' "the people will bless them"
::'''i lië te latuva''' "het volk zal hen zegenen"
:Noteer het verschil met:
:Note the difference with:
::'''i lië latuvantë''' "they will bless the people"
::'''i lië latuvantë''' "zij zullen het volk zegenen"
* als een gerundium of een actief deelwoord een persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp hebben:
* when a gerund or a present participle has a personal pronoun as direct object:
::'''utúlien le cenien''' "I have come to see you"
::'''utúlien le cenien''' "ik ben gekomen om je te zien"
::'''me cénala vánes''' "while he saw us (seeing us), he left"
::'''me cénala vánes''' "terwijl hij ons zag (ons ziend), vertrok hij"
::'''i elda se suilala''' "the her greeting elf"
::'''i elda se suilala''' "de haar groetende elf"
* na voorzetsels (maar in dat geval gebruiken we liever een uitgangsvoornaamwoord bij het voorzetsel):
* after prepositions (but in that case we mostly apply the ending to the preposition):
::'''ve nye''' "like me"
::'''ve nye''' "als ik"
* with the copula '''ná''' the verb can be omitted and replaced by a personal pronoun:
* bij het koppelwerkwoord '''ná''' kan men het werkwoord weglaten en enkel een persoonlijk voornaamwoord gebruiken:
::'''nye aran''' "I am king"
::'''nye aran''' "ik ben koning"
::'''le halla''' "you are long"
::'''le halla''' "jij bent lang"






De woordvolgorde is opnieuw erg vrij, maar in principe staat de nominatief altijd onmiddellijk voor het werkwoord (behalve natuurlijk indien je deze na een voorzetsel gebruikt). De andere naamvallen staan direct voor of direct na het werkwoord:
The word order is again quite free, but in principle the nominative always immediately precedes the verb (except of course when used with prepositions). The other cases either immediately precede the verb or immediately follow the verb:
::'''órenya quéta nin''' / '''órenya nin quéta''' "my heart says me"
::'''órenya quéta nin''' / '''órenya nin quéta''' "mijn hart zegt me"








==Beklemtoonde persoonlijk voornaamwoorden==
==Emphatic personal pronouns==


Sometimes we want to emphasize the personal pronoun and in that case we don't use endings but separate words.
Sometimes we want to emphasize the personal pronoun and in that case we don't use endings but separate words.
Regel 209: Regel 209:




==The informal second person==
==De informele tweede persoon==


There is a poorly attested form in Quenya that is used for the informal second person singular (in English we see no difference, but some examples of other languages are French "tu", German "du", Dutch "jij"). The normal second person is in the singular always formal (French "vous", German "Sie", Dutch "u").
There is a poorly attested form in Quenya that is used for the informal second person singular (in English we see no difference, but some examples of other languages are French "tu", German "du", Dutch "jij"). The normal second person is in the singular always formal (French "vous", German "Sie", Dutch "u").

Versie van 26 okt 2006 10:48

Persoonlijke voornaamwoordsuitgangen

De meeste persoonlijk voornaamwoorden vinden we als uitgang bij een vervoegd werkwoord. Meer hierover vind je op Quenya/Werkwoorden en Quenya/Gebiedende wijs.


Er rest echter één bijzondere toepassing van deze uitgangen: ze kunnen aan een voorzetsel gehecht worden. Als voorbeeld nemen we hier het voorzetsel ara "tegen":

-nyë: aranyë "tegen mij"
-lyë: aralyë "tegen jou"
-lmë: aralmë "tegen ons" (exclusief)
-lvë: aralvë "tegen ons" (inclusief)
-mmë: arammë "tegen ons beiden" (duaal)
-ntë: arantë "tegen hen"
-ryë: araryë "tegen hem/haar/het"


Als het voorzetsel op een medeklinker eindigt dan gebruiken we de tussenletter e (en net zoals bij werkwoorden i voor de eerste persoon enkelvoud)(het voorzetsel or betekent "over, boven"):

orinyë "over mij"
orelyë "over jou"
orentë "over hen", ...


Onafhankelijke persoonlijk voornaamwoorden

Deze worden gebruikt als er geen uitgangsvoornaamwoord mogelijk is, of als het persoonlijk voornaamwoord in een andere naamval dan de nominatief benodigd is, bvb.

nin antalyes "je geeft het aan mij"

Hier vinden we "aan mij" in de datief dus gebruiken we het persoonlijk voornaamwoord ni met de datiefuitgang -n.

1ste pers. enkelvoud 1ste pers. meervoud 1ste pers. duaal 2de pers. 3de pers. enkelvoud mannelijk 3de pers. enkelvoud vrouwelijk 3de pers. enkelvoud onzijdig 3de pers. meervoud
nominatief nye me met le so se ta te
datief nin men ment len son sen tan tien
ablatief nillo mello melto lello sollo sello tallo tiello
allatief ninna menna menta lenna sonna senna tanna tienna
locatief nissë messë metsë lessë sossë sessë tassë tiessë
instrumentalis ninen menen menten lenen sonen senen tanen tienen
respectief nis mes metes les sos ses tas ties


Merk op:

  • de vormen van de derde persoon enkelvoud verschillen naar gelang het geslacht:
Oromë sonna lendë "Orome ging naar hem"
Oromë senna lendë "Orome ging naar haar"
  • de naamvallen van ta kunnen niet letterlijk vertaald worden, d.w.z. tallo wordt niet vertaald als "vanuit het" maar door "ervandaan", ....
Oromë tanna lendë "Orome ging erheen"
Oromë tassë hamë "Orome zit erop/erin"
  • het verschil tussen de eerste persoon meervoud en de eerste persoon duaal is het gebruik van het woordje "beide(n)" in het duaal:
imbë me "tussen ons"
imbë met "tussen ons beiden"


De nominatief van de onafhankelijke voornaamwoorden wordt in volgende situaties gebruikt:

  • als het werkwoord een lijdend voorwerp heeft dat een persoonlijk voornaamwoord is, maar als het onderwerp geen persoonlijk voornaamwoord is:
i lië te latuva "het volk zal hen zegenen"
Noteer het verschil met:
i lië latuvantë "zij zullen het volk zegenen"
  • als een gerundium of een actief deelwoord een persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp hebben:
utúlien le cenien "ik ben gekomen om je te zien"
me cénala vánes "terwijl hij ons zag (ons ziend), vertrok hij"
i elda se suilala "de haar groetende elf"
  • na voorzetsels (maar in dat geval gebruiken we liever een uitgangsvoornaamwoord bij het voorzetsel):
ve nye "als ik"
  • bij het koppelwerkwoord kan men het werkwoord weglaten en enkel een persoonlijk voornaamwoord gebruiken:
nye aran "ik ben koning"
le halla "jij bent lang"


De woordvolgorde is opnieuw erg vrij, maar in principe staat de nominatief altijd onmiddellijk voor het werkwoord (behalve natuurlijk indien je deze na een voorzetsel gebruikt). De andere naamvallen staan direct voor of direct na het werkwoord:

órenya quéta nin / órenya nin quéta "mijn hart zegt me"



Beklemtoonde persoonlijk voornaamwoorden

Sometimes we want to emphasize the personal pronoun and in that case we don't use endings but separate words.

Let's look at an example, non-emphatic we use endings:

hiruvalyes "you shall find it"

When we want to emphasize that "you" found it, we change this into:

elyë ta hiruva "even you shall find it"

Note: ta is an ordinary independent pronoun because it cannot stay an object ending if no subject ending is present.


An example in the first person:

inyë tye méla "even I love you"


These forms can also be used as direct object:

mélalyë inyë "you love even me"


An overview of the emphatic personal pronouns:

inyë "even I, even me"
elyë "even you"
eryë "even he/she/it, even him/her/it"
elmë "even we, even us" (excl.)
elwë "even we, even us" (incl.)
emmë "even we, even us" (dual)
entë "even they, even them"


When we use an emphatic pronoun we do not add a personal ending to the verb:

elyë lala "even you laugh"

But in the plural we still use the ending -r:

elmë lalar "even we laugh"


So emphatically we can see a difference between singular "you" and plural "you":

elyë matë "even you eat" (singular)
elyë matir "even you eat" (plural)


The negation of a verb with an emphatic pronoun always uses instead of um- (see Quenya/Verbs):

elyë lá linda "even you don't sing"


Note: The emphatic pronouns can be declined in all cases, e.g.:

elmen "even for us" (dative)
inyenna "even towards me" (allative)



De informele tweede persoon

There is a poorly attested form in Quenya that is used for the informal second person singular (in English we see no difference, but some examples of other languages are French "tu", German "du", Dutch "jij"). The normal second person is in the singular always formal (French "vous", German "Sie", Dutch "u").

The informal forms are only used when the person spoken to is very close, a brother, sister or very good friend.


The personal pronoun subject ending is -ccë:

maticcë "you eat"

The object ending doesn't have an informal form, so we always use -l:

ceninyel "I see you"


The independent forms are based on the stem ce-:

Dative: cen, Ablative: cello, Allative: cenna,
Locative: cessë, Instrumental: cenen, Respective: ces.

An example with the dative:

antan cen lótë "I give you a flower"

The nominative has an exceptional form: tye.

atar tye canë "father commands you"


The emphatic form is:

eccë "even you"



>> Quenya >> Quenya/Voornaamwoorden >> Quenya/Persoonlijke voornaamwoorden

Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.