Maatschappijleer/Ons stipje op de waereldkaart - Piet de Rooy

Het verhaal wil dat Nederland langs lijnen van geleidelijkheid en in vreedzaamheid tot stand is gekomen. Datzelfde verhaal wil dat Nederland nog altijd een oase van stabiliteit en redelijkheid is, en dat ook zal blijven. In dit baanbrekende boek laat Piet de Rooy zien dat het in werkelijkheid heel anders is gegaan. Niet vreedzaamheid en geleidelijkheid, maar een afwisseling van conflicten,breukpunten en toeval bepaalden de koers in de afgelopen twee eeuwen. En dat proces duurt voort. Zonder het sprekende detail te vergeten, plaatst De Rooy de totstandkoming van Nederland in het grote kader van de wereldgeschiedenis. Het land dacht te bewegen maar werd bewogen. De auteur gaat daarbij in op de moeizame ontwikkeling van het parlement en politieke partijen, het ontstaan van verzuiling en verzorgingsstaat, de opkomst van een economisch gestuurd conservatisme en, ten slotte, de doorbraak van het populisme en algeheel pessimisme over de toekomst van Nederland. In een kleurrijke stijl laat De Rooy zien dat staatsvorming allesbehalve een vanzelfsprekende en afgeronde ontwikkeling is.

Samenvatting

1 Vivat de Republiek! 1798: de grondwet

Laatste kwart achttiende eeuw: het idee van de volkssoevereiniteit (mensen zijn individuen met gelijke rechten).

Thomas Paine > vertegenwoordiging (idealisme)

Edmund Burke > traditie en matigheid

1780 Nederland in verval > actualisering van een klassiek republicanisme

1787 Pruisische troepen vegen de patriottenbeweging in Nederland opzij

1791 emancipatie van joden in Frankrijk

1793 verbod op politieke activiteit van vrouwen (in Frankrijk)

1794 afschaffing van de slavernij in Frankrijk gevolgd door een opstand in Haïti

1795 Revolutie in Nederland

Dinsdag 1 maart 1796 > 90 volksvertegenwoordigers nemen de aan de Nationale Vergadering van het Bataafse Volk in Den Haag. Er wordt gesproken over vernieuwing en vertegenwoordiging. Pieter Paulus is hiervan voorzitter maar overlijdt op 17 maart 1796 aan de gevolgen van een longontsteking. Frankrijk neemt uiteindelijk de zaak over en annexeert Nederland. Toch zijn er met dit overleg belangrijke stappen gezet in de nieuwe politieke cultuur (bepaling reikwijdte van burgerschap, scheiding tussen kerk en staat)

De scheiding van kerk en staat

In het ancien regime was sprake van corporatieve ordening. Dit werd gebroken door de Franse revolutie.

23 mei 1796 scheiding tussen kerk en staat komt formeel aan de orde op de Nationale Vergadering

5 augustus 1796 Geen bevoorrechte noch heersende kerk zal in Nederland geduld worden

2 september 1796 afkondiging Gelykstaat den Jooden

1798 23 april - Staatsregeling voor het Bataafse Volk (grondwet) Opheffing van gilden in Nederland

1800 laatste keer dat de dertien banden van de officiële Statenvertaling bezichtigd en vervolgens in de archieven opgeborgen worden

1810 inlijving door Frankrijk Napoleon besluit tot een tiërcering (van Frans: tierce, een derde). Dit was een op 9 juli 1810 door keizer Napoleon opgelegde reductie van de rente op de Nederlandse staatsschuld.

Het volkskarakter

Kenmerkend voor de Nederlanders zou, volgens Ockerse, hun vrijheidszin zijn.

Geld en geloof

In de periode 1780 - 1813 werd overal in Europa het ancien regime afgebroken. Nederland had het in deze periode economisch erg zwaar.

1808 - 1870 ministerie van Eredienst Het ministerie van Eredienst is een voormalig Nederlands ministerie tussen 1806 en 1862 en in 1868 dat gericht was op religieuze zaken. Vanaf 1815 was het ministerie gesplitst in een Ministerie van Zaken van de Hervormde en andere Erediensten, behalve die der rooms-katholieke en een Ministerie van Zaken der Rooms-Katholieke Eredienst. Deze taken waren ook periodes ondergebracht bij andere ministeries.

1813 Onafhankelijkheid Op 17 november 1813 werd in Den Haag onder leiding van het Driemanschap van 1813

de Oranjevlag van het Haagse stadhuis gestoken en begon de omwenteling tegen de Franse overheersers. Op 21 november 1813 proclameerde het driemanschap dat "alle landgenoten worden ontslagen van hun eed van trouw aan de Keizer der Fransen" en riep het driemanschap het Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden uit. Op 30 november 1813 zette de erfprins Willem van Oranje-Nassau voet aan wal, op 1 december riepen de commissarissen-generaal van Algemeen bestuur Willem I tot "Souvereine-Vorst van Nederland" uit welk ambt Willem op 2 december bij proclamatie aanvaardde waarmee de onafhankelijkheid van het moderne Nederland een feit was