Ubuntu: Linux voor mensen/Aan de slag/Manpagina's

Wees gewaarschuwd! In GNU/Linux gaat het erom om zelfstandig te worden, je plan te kunnen trekken. Zoals gewoonlijk zijn er verschillende manieren om hetzelfde doel te bereiken. Je mag altijd vragen stellen aan een meer ervaren Linux gebruiker maar hoewel de meesten zeer vredelievend en geduldig zijn, zal men toch van je verwachten dat je zelf eerst al je bronnen uitgeput hebt. Eerst zelf proberen een probleem opzoeken is de vuistregel.

Man pagina's

Veel beginnende gebruikers vrezen de man pages of manuals (handleidingen) een beetje, omdat ze zo'n overweldigende bron van documentatie zijn. Vrijwel elk programma en elk bestand op je systeem hebben een of meerdere handleidingen. Bovendien zijn de handleidingen in het Engels opgesteld, wat voor ons Nederlanders een extra hindernis vormt. Ze zijn echter heel gestructureerd, zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld, dat wordt opgeroepen met het man commando. Zelf heeft dat commando natuurlijk ook een man page. De opdracht om de handleiding van het man commando te tonen is dus:

man man

De eerste pagina ziet er zo uit:

MAN(1)                      Manual pager utils                      MAN(1) 

NAME
   man - an interface to the on-line reference manuals

SYNOPSIS
   man  [-c|-w|-tZ]  [-H[browser]] [-T[device]] [-adhu7V] [-i|-I] [-m sys
   tem[,...]] [-L locale] [-p string] [-C file] [-M path] [-P  pager]  [-r
   prompt] [-S list] [-e extension] [[section] page ...] ...
   man -l [-7] [-tZ] [-H[browser]] [-T[device]] [-p string] [-P pager] [-r
   prompt] file ...
   man -k [apropos options] regexp ...
   man -f [whatis options] page ... 

DESCRIPTION
   man is the systems manual pager. Each page argument given  to  man  is
   normally  the  name of a program, utility or function.  The manual page
   associated with each of these arguments is then found and displayed.  A
   section,  if  provided, will direct man to look only in that section of
   the manual.  The default action is to search in all  of  the  available
   sections, following a pre-defined order and to show only the first page
   found, even if page exists in several sections. 

 Manual page man(1) line 1

De man pages worden getoond met behulp van het less commando. Je gebruikt dus dezelfde toetsencombinaties om door de tekst te navigeren, zie de paragraaf “Het less commando”.

De man pages zijn allemaal min of meer volgens dezelfde structuur opgebouwd:

• Eerste lijn: Het boekdeel waaruit deze man page komt. Bijvoorbeeld: “MAN(1)”, het eerste boek, bevat handleidingen voor gebruikersopdrachten. In het midden staat de titel van de categorie van commando's of bestanden.
• NAME: de naam van de opdracht of het bestand en een korte uitleg.
• SYNOPSIS: de syntax van een commando: korte opsomming van de opties en/of argumenten die aanvaard worden door dat commando.
• DESCRIPTION: uitgebreide beschrijving.
• EXAMPLES: voorbeelden van standaardgebruik.
• OVERVIEW: overzicht.
• DEFAULTS: standaardgedrag.
• OPTIONS: alle mogelijke opties die een bepaald commando aanvaardt, in het lang en het breed uitgelegd.
• EXIT STATUS: het cijfer dat doorgegeven wordt aan de uitvoerder wanneer het commando gedaan heeft. Nul is OK, andere cijfers worden hier verklaard en zijn afhankelijk van het programma zelf.
• ENVIRONMENT: variabelen die een invloed uitoefenen op het commando.
• FILES: configuratiebestanden die dit programma beïnvloeden.
• SEE ALSO: gerelateerde commando's.
• HISTORY: geschiedenis van het ontstaan.
• AUTHOR: informatie over de auteur(s).
• REPORTING BUGS: contactinformatie.
• COPYRIGHT: zegt iets over de licentie waarmee een programma meegeleverd wordt.

Boeken Men spreekt van de boeken met man pagina's. Deze term stamt nog van in de tijd dat men de man pagina's afdrukte en inbond. Het eerste boek bevatte uitleg van de gebruikerscommando's; het tweede boek bevatte info over zogenaamde system calls, dat zijn funkties voor de kernel; het derde boek bevatte uitleg over de honderden verschillende bibliotheken of libraries; het vierde boek ging over speciale bestanden in /dev; het vijfde boek over configuratiebestanden enzovoorts. De documentatie bij een systeem vormde zo gemakkelijk een uit de kluiten gewassen boekenplank vol, er waren makkelijk 15 tot 20 boeken. Om papier te besparen en de documentatie handelbaarder te maken, werd ze gaandeweg in digitale vorm meegeleverd met het besturingssysteem.

Niet al deze hoofdingen komen aan bod in elke man pagina. Sommige commando's hebben meerdere man pagina's. Een voorbeeld vind je hieronder: als een configuratiebestand met instellingen voor het commando dezelfde naam heeft als het commando. Een derde man pagina kan bijvoorbeeld over de bilbiotheken gaan die bij het commando horen. Gebruik de -a optie om alle pagina's over een bepaald onderwerp te zien. Ze worden dan de ene na de andere over het scherm gerold, met behulp van het less programma. Wil je enkel een specifieke pagina zien, dan geef je het nummer van het boek op waarin je wilt kijken, bijvoorbeeld:

man 5 passwd

Het nummer van het juiste boek vinden, wordt uitgelegd in de paragraaf “Apropos en whatis”.

Deze man pagina gaat over het bestand /etc/passwd waarin alle gebruikers van een systeem opgesomd worden, terwijl man passwd eigenlijk het equivalent is van man 1 passwd, de handleiding voor het passwd commando om je wachtwoord te veranderen. Noteer dat het veranderen van het wachtwoord nu nog niet gaat, gezien je opgestart bent van de Live CD en dus geen opdrachten kan uitvoeren die iets veranderen aan het systeem.

Handleiding less commando Lees zelf de handleiding voor het less commando. Open twee terminals en roep in beide de man page op. Gebruik de ene terminal om de man page te lezen, de tweede om de functionaliteiten van less te testen.

De man pages en andere documentatie over het Linux systeem kunnen voor nieuwe gebruikers nogal zwaar op de maag liggen. Het is ook zo'n enorme hoeveelheid informatie, dat het moeilijk is alles ineens te vatten. En in een cursus kunnen we natuurlijk niet alles ineens uitleggen, of niemand zou hem lezen. Maak je in elk geval niet ongerust als je grote delen van de man pagina's niet begrijpt, en geef de moed niet op. Gaandeweg zal het makkelijker worden. Als je de hele Linux cursus doorgenomen hebt, doe je er best aan de besproken man pages nog eens door te nemen. Dan zal je er al heel wat meer van begrijpen. En houd altijd in gedachten dat ook de meest ervaren gebruikers niet alles uit het hoofd kennen en dat die mensen ook nog elke dag man pagina's lezen.