Leer jezelf ecologisch tuinieren/Els: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Vorige wijziging Volgende wijziging →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 22 okt 2009 12:22

Ecologisch tuinieren

Inleiding
De tuinkalender
Register
Wat zijn planten
Algemene begrippen
Sorteringslijsten
Grondbewerking
Plantkunde
Vermeerderen
Plantenfamilies
Geslachten
Soorten
Plantenziekten
Problemen
Het dierenleven
De moestuin
De kruidentuin
De boomgaard
De siertuin
De speeltuin

Els (Alnus) is een geslacht uit de Berkenfamilie (Betulaceae) Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de bladeren verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de Zwarte en de Grauwe of Witte els. De bladeren lijken op die van de Hazelaar. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.

De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.

Ecologie

Elzen kunnen uitstekend tegen vochtige omgevingen en ze staan dan ook veelal langs de waterkant of op moerassige grond.

Elzen leven in mutualistische symbiose met bacteriën uit het geslacht Frankia die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.

Elzenhaantje

Het belangrijkste bladetende insect op els is het Elzenhaantje (Agelastica alni).

Toepassingen

De els wordt samen met de Italiaanse populier in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op Terschelling werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.

Net als de Wilg kunnen elzen goed geknot worden.

Elzenhout is zacht hout met een rustige nerf en een rossige (zwarte els) of lichtbruin/gele (grauwe els) kleur. Het is ideaal om te bewerken, voor het snijden van houten lepels, schalen en andere producten. het is geen handelshout maar valt in de categorie "boerengebruikshout". Aan de lucht is het niet duurzaam, maar onder water is het vrijwel onbeperkt houdbaar - elzen funderingspalen werden vroeger o.a. onder Amsterdam gebruikt.

Medicinaal gebruik

Volgens een oud volksgebruik zijn elzenknopjes een effectief middel tegen reuma. Hiervoor moeten de knoppen na het plukken worden gedroogd, waarna er thee van kan worden gezet.^[1]

Een geconcentreerd maceraat van de knoppen (bourgeons) van de zwarte els (Alnus glutinosa) wordt eveneens gebruikt in de gemmotherapie (edelsteentherapie) ter verlichting van reumapijnen. De knoppen van de witte els (Alnus incarnata) zou deze eigenschappen nog sterker bezitten. ^[2]

Soorten & cultivars

Hartbladige els of Italiaanse els (Alnus cordata)
Japanse els (Alnus japonica)
Witte els, Grauwe els (Alnus incana)
- Alnus incana 'Aurea'
- Alnus incaca 'Laciniata'
Zwarte els (Alnus glutinosa)
- Alnus glutinosa 'Aurea'
- Alnus glutinosa 'Imperialis'
- Alnus glutinosa 'Incisa'
- Alnus glutinosa 'Laciniata'

Referenties

↑ Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.
↑ bibip 28-11-2007

Meer afbeeldingen over dit onderwerp vindt u bij Alnus op Wikimedia Commons

[1] Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.

[2] 28-11-2007

[1]

[2]

@@ Regel 4: / Regel 4: @@
 [[Afbeelding:Elzenhaantjes closeup.jpg|thumb|Elzenhaantjes]]
 [[Afbeelding:Geknotte els.jpg|thumb|Geknotte els]]
+'''Els''' (''Alnus'') is een geslacht uit de Berkenfamilie (''Betulaceae'') Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de [[../Zwarte els|Zwarte]] en de [[../Witte els|Grauwe of Witte els]]. De bladeren lijken op die van de [[../Hazelaar|Hazelaar]]. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.
-<!-- Verder bewerken -->
-'''Els''' (''Alnus'') is een geslacht uit de Berkenfamilie (''Betulaceae'') Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de zwarte en de grauwe els. De bladeren lijken op die van de [[hazelaar]]. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.
-De soorten zijn [[eenhuizig]] en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden [[katje]]s genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de [[bevruchting]] groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.
+De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.
-== [[Ecologie]] ==
+== Ecologie ==
 Elzen kunnen uitstekend tegen vochtige omgevingen en ze staan dan ook veelal langs de waterkant of op moerassige grond.
-Elzen leven in [[Mutualisme|mutualistische symbiose]] met bacteriën uit het geslacht ''[[Frankia]]'' die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.
+Elzen leven in [[w:Mutualisme|mutualistische symbiose]] met bacteriën uit het geslacht ''[[w:Frankia|Frankia]]'' die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.
-[[Bestand:A sectioned alder root nodule gall.JPG|left|thumb|<center>Doorgesneden wortelknol]]
+[[Bestand:A sectioned alder root nodule gall.JPG|thumb|Doorgesneden wortelknol]]
 === Elzenhaantje ===
-Het belangrijkste bladetende insect op els is het [[elzenhaantje]] (''Agelastica alni'').
+Het belangrijkste bladetende insect op els is het [[../Dieren#Elzenhaantje|Elzenhaantje]] (''Agelastica alni'').
 == Toepassingen ==
-De els wordt samen met de [[Italiaanse populier]] in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op [[Terschelling]] werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.
+De els wordt samen met de [[../Italiaanse populier|Italiaanse populier]] in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op Terschelling werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.
-Net als de [[wilg]] kunnen elzen goed geknot worden.
+Net als de [[../Wilg|Wilg]] kunnen elzen goed geknot worden.
 Elzenhout is zacht hout met een rustige nerf en een rossige (zwarte els) of lichtbruin/gele (grauwe els) kleur. Het is ideaal om te bewerken, voor het snijden van houten lepels, schalen en andere producten. het is geen handelshout maar valt in de categorie "boerengebruikshout". Aan de lucht is het niet duurzaam, maar onder water is het vrijwel onbeperkt houdbaar - elzen funderingspalen werden vroeger o.a. onder Amsterdam gebruikt.
 === Medicinaal gebruik ===
+Volgens een oud volksgebruik zijn elzenknopjes een effectief middel tegen reuma. Hiervoor moeten de knoppen na het plukken worden gedroogd, waarna er thee van kan worden gezet.<ref>Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). ''De 12 maanden van het jaar.'' Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.</ref>
-{{Disclaimer medisch lemma}}
-Volgens een oud volksgebruik zijn elzenknopjes een effectief middel tegen [[reuma]]. Hiervoor moeten de knoppen na het plukken worden gedroogd, waarna er [[thee (drank)|thee]] van kan worden gezet.<ref>Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). ''De 12 maanden van het jaar.'' Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.</ref>
-Een geconcentreerd [[maceraat]] van de knoppen (bourgeons) van de zwarte els (''Alnus glutinosa'') wordt eveneens gebruikt in de [[Edelsteentherapie|gemmotherapie]] (edelsteentherapie) ter verlichting van reumapijnen. De knoppen van de witte els (''Alnus incarnata'') zou deze eigenschappen nog sterker bezitten. <ref>bibip 28-11-2007</ref>
+Een geconcentreerd [[w:maceraat|maceraat]] van de knoppen (bourgeons) van de zwarte els (''Alnus glutinosa'') wordt eveneens gebruikt in de [[w:Edelsteentherapie|gemmotherapie]] (edelsteentherapie) ter verlichting van reumapijnen. De knoppen van de witte els (''Alnus incarnata'') zou deze eigenschappen nog sterker bezitten. <ref>bibip 28-11-2007</ref>
 == Soorten & cultivars ==
-*[[Hartbladige els]] of Italiaanse els (''Alnus cordata'')
+* Hartbladige els of Italiaanse els (''Alnus cordata'')
-*[[Japanse els]] (''Alnus japonica'')
+* Japanse els (''Alnus japonica'')
-*[[Witte els]], grauwe els (''Alnus incana'')
+* [[../Witte els|Witte els]], Grauwe els (''Alnus incana'')
-**''Alnus incana'' 'Aurea'
+** ''Alnus incana'' 'Aurea'
-**''Alnus incaca'' 'Laciniata'
+** ''Alnus incaca'' 'Laciniata'
-*[[Zwarte els]] (''Alnus glutinosa'')
+* [[../Zwarte els|Zwarte els]] (''Alnus glutinosa'')
-**''Alnus glutinosa'' 'Aurea'
+** ''Alnus glutinosa'' 'Aurea'
-**''Alnus glutinosa'' 'Imperialis'
+** ''Alnus glutinosa'' 'Imperialis'
-**''Alnus glutinosa'' 'Incisa'
+** ''Alnus glutinosa'' 'Incisa'
-**''Alnus glutinosa'' 'Laciniata'
+** ''Alnus glutinosa'' 'Laciniata'
 == Referenties ==