Latijn (scholierenversie)/Les 3

Ire en ferre

In de vorige les hebben we de onregelmatige werkwoorden esse (zijn) en posse (kunnen) geleerd. In deze les komen ire (gaan) en ferre (brengen, dragen). Hieronder zie je de schema's.

Indicativus	eo	fero
	is	fers
	it	fert
	imus	ferimus
	itis	fertis
	eunt	ferunt
Imperativus	i	fer
	ite	ferte
Infinitivus	ire	ferre

Ook bij deze werkwoorden zie je steeds dezelfde uitgangen terug (-o, -s, -t, -mus, -tis, -nt), maar de stam verandert steeds.

Imperfectum (onvoltooid verleden tijd)

In het Latijn is er ook een (onvoltooid) verleden tijd, het imperfectum. Het imperfectum wordt gevormd door de stam + -ba- + uitgang, of stam + -eba- + uitgang. Dus bijvoorbeeld jij roept wordt voca-s, en jij riep wordt voca-ba-s. Hieronder het schema:

Praesens	a-stam	e-stam	i-stam	mk-stam	esse	posse	ire	ferre
Indicativus	voc-o	timé-o	audi-o	reg-o	sum	possum	eo	fero
	voca-s	timé-s	audi-s	reg-i-s	es	potes	is	fers
	voca-t	timé-t	audi-t	reg-i-t	est	potest	it	fert
	voca-mus	timé-mus	audi-mus	reg-i-mus	sumus	possumus	imus	ferimus
	voca-tis	timé-tis	audi-tis	reg-i-tis	estis	potestis	itis	fertis
	voca-nt	timé-nt	audi-u-nt	reg-u-nt	sunt	possunt	eunt	ferunt
Imperativus	voca	timé	audi	reg-e	es	-	i	fer
	voca-te	timé-te	audi-te	reg-i-te	este	-	ite	ferte
Infinitivus	voca-re	timé-re	audi-re	reg-e-re	esse	posse	ire	ferre

Imperfectum	a-stam	e-stam	i-stam	mk-stam	esse	posse	ire	ferre
Indicativus	voca-ba-m	timé-ba-m	audi-e-ba-m	reg-e-ba-m	era-m	pot-era-m	i-ba-m	fer-e-ba-m
	voca-ba-s	timé-ba-s	audi-e-ba-s	reg-e-ba-s	era-s	pot-era-s	i-ba-s	fer-e-ba-s
	voca-ba-t	timé-ba-t	audi-e-ba-t	reg-e-ba-t	era-t	pot-era-t	i-ba-t	fer-e-ba-t
	voca-ba-mus	timé-ba-mus	audi-e-ba-mus	reg-e-ba-mus	era-mus	pot-era-mus	i-ba-mus	fer-e-ba-mus
	voca-ba-tis	timé-ba-tis	audi-e-ba-tis	reg-e-ba-tis	era-tis	pot-era-tis	i-ba-tis	fer-e-ba-tis
	voca-ba-nt	timé-ba-nt	audi-e-ba-nt	reg-e-ba-nt	era-nt	pot-era-nt	i-ba-nt	fer-e-ba-nt

Zoals je ziet, hebben hier de onregelmatige werkwoorden wel een vaste stam. Bij stammen op een -i (audi-, i-) en stammen op een medeklinker (reg-, fer-) komt er een -e- bij. Het imperfectum van posse is hetzelfde als dat van esse, alleen dan met de stam pot- ervoor. In het imperfectum is er geen imperativus of infinitivus. Liep! of praatte! in het Nederlands klinkt toch ook niet?

De 3e naamval: de dativus=

In de vorige 2 lessen hebben we het gehad over de nominativus (onderwerp) en de accusativus (lijdend voorwerp). In deze les zullen we het dus gaan hebben over de dativus (meewerkend voorwerp). Een voorbeeld van de dativus:

-Servus puero equum donat. (equus = paard, donare = geven)
De slaaf geeft (aan) de jongen een paard.

Dankzij de naamvallen in deze zin kun je zien wie wat aan wie geeft. De dativus kun je dus vertalen met aan/voor + 'zelfstandig naamwoord in de dativus'. Ons schema met de dativus erbij:

	Groep 1	Groep 2
	V	M	M	O
nom. ev	serv-a	serv-us	puer	bell-um
dat. ev	serv-ae	serv-o	puer-o	bell-o
acc. ev	serv-am	serv-um	puer-um	bell-um
nom. mv	serv-ae	serv-i	puer-i	bell-a
dat. mv	serv-is	serv-is	puer-is	bell-is
acc. mv	serv-as	serv-os	puer-os	bell-a

Je merkt nu dat er verschillende uitgangen vaker in het schema voorkomen, bijvoorbeeld de dativus enkelvoud en de nominativus meervoud van serva. Je moet dan goed kijken naar de andere naamvallen en de context in de zin, om zo te bepalen welke je moet hebben. Ook zie je dat servis (dat. mv) zowel mannelijk als vrouwelijk kan zijn. Goed kijken in de context dus.