Wikijunior:Aardrijkskunde/Lucht
Wat is lucht?[bewerken]
Lucht is een mengsel van gassen. 78% van droge lucht bestaat uit stikstof, 21% uit zuurstof, bijna 1% uit het edelgas argon en 0,03% uit koolstofdioxide. Lucht bevat normaal 0,5% tot 4% water. Je hebt lucht nodig om te leven. Telkens als je inademt haal je verse lucht binnen. Als je uitademt verdwijnt de lucht weer. Vooral de zuurstof in de lucht heeft je lichaam nodig.
De Celsiusschaal[bewerken]
Als je iets wil vertellen over het weer, kun je ruwweg zeggen dat het koud of warm is, maar dat zegt zo goed als niks over de temperatuur. De temperatuur wordt meestal in een getal uitgedrukt. Dat getal is gebaseerd op een bepaalde schaal. In Nederland zeggen wij meestal graden Celsius. Dat is de Celsiusschaal.
Luchtdruk[bewerken]
De luchtdruk kan je zien als de kracht die de lucht op je lichaam uitoefent. De luchtdruk op aarde verandert voortdurend een beetje. Dat wordt altijd in het weerbericht verteld.
De luchtdruk komt door het gewicht van de lucht. De lucht die in de dampkring zit, rust op de aarde. Zelfs de lucht heeft een gewicht. Door de zwaartekracht wordt de lucht aangetrokken. De luchtdruk is die druk van het gewicht van de totale kolom lucht op een stukje aarde van 1 bij 1 meter uitoefent.
Als je een ballon opblaast, neemt de luchtdruk daarin toe. Als de luchtdruk buiten de ballon hoger wordt, zal het ballonnetje iets gaan krimpen. Eenvoudige luchtdrukmeters werken met een soort ballonnetje van metaal. Maar de luchtdruk verandert zo langzaam dat je het meestal niet ziet aan een ballon.
De luchtdruk wordt in hectopascal (hPa) uitgedrukt, maar vaker en ouderwets nog in atmosfeer. Vlak boven de grond is de luchtddruk het hoogst. Hoe hoger je komt, hoe lager de druk is. Er zijn dan ook minder luchtmoleculen, en daardoor is het hoog in de bergen moeilijker om goed te ademen.
De luchtdruk is niet overal op aarde hetzelde. Dat komt door de zon. Als de zon schijnt warmt de lucht op, en stijgt deze omhoog. Dan komt er onderaan een lagere zon. Daar is dan een lagere luchtdruk. Dan gaat de lucht van andere plekken daarheen stromen. Daardoor ontstaat dan weer wind.
Wind wordt veroorzaakt door een luchtdrukverschil op aarde.
Temperatuur[bewerken]
De lucht heeft een temperatuur. Warme lucht is bijvoorbeeld 25 graden in de zomer. In de winter als het -10 graden is vriest het.
Luchtvochtigheid[bewerken]
De lucht heeft ook een luchtvochtigheid. Dat is de hoeveelheid waterdamp in de lucht. Als er teveel water in de lucht zit, gaat die waterdamp condenseren, er worden kleine druppeltjes, dat noemen we mist. Of in de badkamer zie je het stomen. Als je dat ziet is de luchtvochtigheid 100%. Meer waterdamp kan de lucht niet opnemen. In jouw eigen longen is de luchtvochtigheid ook 100%. Dat kan je goed zien als je op een koude dag uitademt. Dan komt er een wolkje mist uit je mond.
In een woestijn is de luchtvochtigheid heel laag. Daar kan het in de buurt van de 0% komen. Maar in Nederland en België is de luchtvochtigheid meestal tussen de 20% en 60%.
Luchtsoorten[bewerken]
Soms heeft een grote hoeveelheid lucht dezelfde vochtigheid en temperatuur. Dan noem je het een luchtsoort. De luchtsoort moet wel een horizontaal gebied van 1000 kilometer beslaan. De hoogte van zo'n gebied kan variëren van 100 meter tot de totale troposfeer. De lucht in zo'n gebied is 3 tot 9 dagen in een zogeheten brongebied geweest. In die dagen kreeg de lucht zijn eigenschappen. Het brongebied ligt altijd compleet boven land of boven zee. Bovendien is het altijd vlak. Woestijnen zijn goede brongebieden. Bovendien moet zo'n gebied bijna windstil zijn, omdat de lucht er een langere periode moet blijven. Als de lucht het brongebied verlaat, kunnen de eigenschappen van de lucht langzaam, maar zeker veranderen. Uiteindelijk kan deze helemaal verdwijnen.
Luchtsoorten die zijn eigenschappen boven zee hebben gekregen, zijn vochtiger dan luchtsoorten die boven land gevormd zijn. Er zijn vier verschillende basissoorten lucht:
- Equatoriale lucht. Dit heeft een gemiddelde temperatuur tussen 25 en 30°C en is zeer vochtig.
- Tropische lucht. Deze soort wordt ook weer in twee verschillende groepen verdeeld. Maritieme tropische lucht is heel vochtig en heeft een temperatuur van ongeveer 25°C. De tweede groep is continentale tropische lucht. Deze lucht is erg droog en heet: de temperatuur kan oplopen tot 50°C! Erg heet dus.
- Polaire lucht. Ook deze soort lucht kun je weer in twee soorten verdelen: maritieme polaire lucht is altijd vochtig. Deze lucht is tamelijk warm in de winter en koel in de zomer. Continentale polaire lucht is droog en koud in de winter en de temperatuur kan dalen tot maar liefst 50 graden onder 0. In de zomer is de continentale polaire lucht warm. Ook nog steeds erg droog.
- Arctische lucht. Dit is de laatste luchtsoort. Deze luchtsoort is koud. Toch is er een verschil tussen tussen maritieme en continentale lucht: namelijk dat maritieme lucht in de winter minder koud is als continentale lucht.
Soms komen er twee verschillende soorten lucht tegen elkaar aan te liggen. Dan ontstaat er een front. Dat moet je niet voorstellen als een lijn, het is een gebied van minstens 10 kilometer breed. Daar zal de koude lucht altijd naar beneden zakken, omdat koude lucht zwaarder is dan warme. Als de koude lucht vanaf een meetpunt het verste weg is, wordt het front een koufront genoemd. Maar als de warme lucht het verste weg is, wordt het een warmtefront genoemd. In een front verandert het weer heel snel. De windrichting en de windsnelheid is verschillend in de verschillende luchtsoorten, maar ook de temperatuur en de vochtigheidsgraad. In een front regent het vaak, omdat de warme lucht opstijgt en dan afkoelt. Dan kan de lucht niet meer zoveel water houden en dan valt het als regen naar beneden.
Luchtspiegelingen[bewerken]
Misschien ben je welleens in de woestijn geweest. Dan zie je in de verte een oase en dan wil je er wat drinken. Je rent erop af en weg oase! Het is een FATA MORGANA, een luchtspiegeling. Hoe werkt dat: door de hitte gaat de lucht trillen. Soms werkt dat als een soort spiegel. Iets wat zich achter de horizon bevindt wordt dan weerspiegeld. Dan lijkt het alsof het heel dichtbij is... maar schijn bedriegt!
De atmosfeer[bewerken]
De atmosfeer is een laag lucht om de aarde. Dat woord is uit de Griekse woorden 'atmos' (damp) en 'sphaira' (sfeer) samengesteld.
Als je naar een satellietfoto kijkt, zul je zien dat de atmosfeer dun is, vergeleken met de aarde. De atmosfeer is een paar duizend kilometer dik. Hoe hoger je komt, hoe minder lucht.
Ook zul je zien, dat de atmosfeer blauw van kleur is. Dat komt door de breking van het zonlicht. Daarom is de lucht blauw.
Troposfeer[bewerken]
De meeste lucht van de aarde zit in de troposfeer. De troposfeer is de onderste laag van de dampkring, die ongeveer 10 kilometer dik is. Hij wordt ook wel de weersfeer genoemd, omdat het weer ontstaan in de troposfeer.
De troposfeer is de enige luchtlaag waarin op natuurlijke wijze leven voorkomt. Dus alles wat leeft, moet het hebben van de onderste luchtlagen van de dampkring.
Stratosfeer[bewerken]
Boven de troposfeer is de stratosfeer. De stratosfeer is een stuk kouder dan de troposfeer. Het is daar al gauw zestig graden onder nul.
Op ongeveer 25 kilometer hoogte is de ozonlaag. Het ozon wat daarboven zit, zorgt ervoor dat de gevaarlijke stralingen van de zon ons niet kunnen bereiken.
Mesosfeer[bewerken]
De mesosfeer bevindt zich tussen 50 en 80 kilometer boven het aardoppervlak. Het is daar al gauw honderd graden onder nul. BRRRRR! Van de mesosfeer is heel erg weinig bekend. we kunnen er niet iets onderzoeken. voor luchtbalonnen is het net te hoog en voor raketten en voor satelieten te laag. we zullen misschien zullen we hier nooit iets nuttugs over komen weten.
Ionensfeer[bewerken]
Tussen 80 en 400 kilometer hoogte is de ionensfeer. Misschien heb je welleens op televisie poollicht gezien. Dat wordt in de ionensfeer gevormd. Bovendien verbranden hier meteoren tot vallende sterren en worden er radiogolven naar de aarde gekaatst.
Exosfeer[bewerken]
Hier is bijna geen lucht meer. Het is ook de buitenste laag van de atmosfeer rond de aarde en de luchtdruk is nog maar eenmiljardste van die op de aarde.
Luchtverontreiniging[bewerken]
Luchtverontreiniging zijn vreemde stoffen in de lucht. Ze kunnen slecht zijn voor de gezondheid van mensen, dieren en planten. Belangrijke luchtverontreinigende stoffen zijn zwaveloxiden, stikstofoxiden en fijnstof.
| Proef: Luchtverontreiniging voorkomen | 
|
| Benodigdheden: NIKS! Makkelijk, hè?
Nu ga je zelf helpen om zo veel mogelijk luchtverontreiniging te voorkomen. Het is makkelijker dan je denkt. Hier zijn wat voorbeelden:
Stuur deze proef ook door aan je vrienden en laat die hem dan doorsturen naar hun vrienden! Als je dat doet, komt er minder luchtverontreiniging! | |
| Wat heb ik geleerd: |